Alle artikelen
Gender (maart 2021)
Gender In onze westerse wereld is de meetlat wat betreft gender binair: man of vrouw. Zelfs als we het over lhbti of queer hebben, zijn we geneigd het langs deze lat te leggen. Hiermee opent Ericka Kuyters deze uitgave met haar artikel over Labels in onze samenleving. Zo’n rigide onderscheid in een vrouwelijke ofwel mannelijke identiteit is niet altijd vanzelfsprekend geweest. Zo toont Sijtze de Roos in de boekbespreking een lieflijke kinderportret van filosoof Jean-Paul Sartre, met lang en krullerig ‘meisjeshaar’. Voor de Eerste Wereldoorlog meende men dat er tot de puberteit geen wezenlijk verschil bestond tussen meisjes en jongetjes en was het in de ‘betere kringen’ heel gewoon jongetjes als meisjes te kleden. En een enkele keer is het bij de geboorte niet duidelijk welk geslacht de pasgeborene heeft. In onze westerse wereld wordt vroeg een keuze gemaakt voor het geslacht. In verschillende andere culturen echter, zoals bijvoorbeeld de zogenaamde hijras in India, wordt dit zogenaamde derde geslacht al sinds de oudste geschriften officieel erkend en heeft het een speciale status, zo beschrijft Karen Hamamaker-Zondag. Indelen is tot zekere hoogte functioneel. Dit helpt ons om de grote hoeveelheid informatie waaraan we blootstaan te verwerken. Op dit neutrale indelen of ‘discrimineren’ is niets tegen. Het wordt echter kwalijk als we op basis hiervan moreel verwerpelijk handelen rechtvaardigen, zoals bijvoorbeeld gebeurt bij seksisme, aldus Wolbink. Wat is er nodig om dit (onbewust) seksisme tegen te gaan? Volgens Yvonne Burger vraagt het om voortdurend reflecteren op patronen die (onbewuste) mechanismen in stand houden. Het vraagt om bewustzijn van onze eigen rol als leiderschapscoach. In eerste instantie door eerlijk naar onszelf te kijken. “Het is essentieel je eigen denkkader regelmatig te blijven afstoffen”, beaamt ook Adriaan Hoogendijk vanuit zijn persoonlijke en – meer dan 35 jaar – coachervaring. Wolbink voegt hieraan toe: “Met alleen het moreel veroordelen van discriminatie komen we er niet. Dat is alleen symptoombestrijding. Een intellectueel geweten is noodzakelijk voor het uitbannen van discriminatie.” Speelt dit thema binnen het coachvak? Het oude ‘doorgeschoten mannelijke’ is disfunctioneel en overgewaardeerd in onze huidige maatschappij, lees ik in diverse bijdrages. Remco van de Berg en Karen Hamaker-Zondag zien een rol voor de coach bij het in balans brengen van zowel vrouwelijke als mannelijke kwaliteiten binnen één persoon. Dan geef je op een geïntegreerde manier leiding aan je eigen leven en maakt het niet meer uit of je als leidinggevende in een bedrijf man, vrouw of van het derde geslacht bent. Vrouwen moeten vooral niet mannen gaan nadoen. Tot slot wil ik wijzen op het tragische verhaal van Herculine Barbin, geboren in 1838. Zij maakte een einde aan haar leven nadat ze als hermafrodiet verplicht werd man te worden. Ze voelde zich beide. “Zij herinnert ons aan de prijs die wij betalen als we elkaar categoriserend en eenduidig vastzetten”, aldus De Roos. Laten we vooral niet teveel in hokjes denken. Het gaat om de binnenkant en de liefde en niet om de buitenkant, het label. Veel leesplezier. Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl INHOUD GENDER OPINIE Labels, Ericka Kuyters VISIE Gedachten over gender, Karen Hamaker-Zondag COLUMN De vrouw achter de man? Of net andersom? Saskia Teppema INTERVIEW In gesprek met Cisca Dresselhuys, Toch nog een nieuwe carrière? Saskia Teppema INTERNATIONAAL In gesprek met Sahadi Daria over veerkracht en aanmoediging, Klaartje van Gasteren, Marnix Reijmerink & Jakob van Wieli IK-ANDER BESCHOUWING Ja, maar… Triggers in coaching, Rinus Merkies, Marcel Hoonhout & Fer van den Boomen INSPIRATIE Genderthema raakt iedereen, Adriaan Hoogendijk Genderverwarring. In dialoog met mezelf, Charlotte van den Wall Bake VISIE Double Healix Crossfire in coaching, Manfred van Doorn OPINIE Lichaamshouding en levenshouding zijn één. Coachen met de Body & Mind Language-methode, Judy de Graaff & Jos Dolstra ORGANISATIE COLUMN Meer vrouwen aan de top leidt niet per definitie tot diversiteit, Remco van den Berg OPINIE Waarom verschil maken voor vrouwen? Franciska Dekker Macht aan tafel bij coaching, Martin Hetebrij, Rob de Ruiter & Ina ter Avest BESCHOUWING Coaching bij transitie naar hybride werken, Wouter Smit, Tjebbe Verwest & Daniel van Middelkoop COLUMN Diversiteit en executive coaching, Yvonne Burger MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST De herinneringen van Herculine Barbin, Sijtze de Roos BOEKRECENSIE Dames voor Darwin, Sijtze de Roos COLUMN Mannenemancipatie, Michiel Soeters BESCHOUWING Discriminatie? Een opgave voor de coach! Ronald Wolbink VISIE Een toekomst om kwartier te maken, Jorinde Voskes, in samenwerking met het Kwartiermakersgilde en Herman Steensma
€ 6,95De vreemdeling (december 2020)
Wie is de vreemdeling? Brigitta van Kanten slaat de Dikke van Dale erop na en leest onder andere ´buitenlander´, ´iemand die ergens niet bekend of niet thuis is´. De kernwoorden zijn ‘niet bekend’ en ‘niet thuis’. Op zich zijn dat waardevrije bepalingen, maar ze gaan vaak gepaard met een (voor)oordeel. Uit eigen ervaring weet ze wat het is om een vreemdeling te zijn en je niet thuis te voelen. Net als Babah Tarawally, illegal alien, deelt zij haar worsteling, levenslessen en wijsheden. Wat is er nodig om je ergens thuis te voelen? Fenneke Wekker, die onlangs promoveerde op dit onderwerp, stelt dat het onmogelijk en niet nodig is dat iedereen zich 100% ergens thuis voelt. “Dat volledige thuisgevoel is iets dat alleen bestaat in de privécirkel. Om in een stad te kunnen samenleven tussen vreemden hoeven niet alle verschillen overbrugd te worden. Een minimale overeenkomst over veiligheid en wederzijds respect is voldoende.”Marjolein Nagel beschrijft haar pelgrimstocht en ervoer de waarde van je vreemdeling voelen en daardoor weer thuiskomen bij jezelf. En ook de waarde van de vreemdeling zijn in andermans leven en daardoor een spiegel zijn. Yvonne Burger stelt zelfs: “Ons vak vraagt dat de coach een vreemdeling blijft.” De filosoof Levinas gaat nog een stapje verder. Bij het vreemde zijn we geneigd om te verbinden, de afstand te overbruggen. Nee, zegt Levinas: ontvreemd de ander niet. Inhalig in verbinding treden is gewelddadig. Misschien blijven we tot een bepaalde hoogte altijd vreemden voor elkaar en voor onszelf, concludeert Sijtze de Roos die de boeken van Camus en Daoud bestudeerde. “Het hele idee dat een mens zichzelf kan doorgronden en dat je je medemensen tot op behoorlijke hoogte kunt leren peilen, staat in beide romans op de tocht.” De oplossing? “We moeten als burger leren omgaan met je oncomfortabel voelen en ook leren welkom te heten en te zijn als onze normen, waarden en leefstijl niet overeenkomen”, aldus Wekker. “In een ideale wereld leren mensen dat ze een stabiele basis hebben in zichzelf. Dan weet je dat je misschien buiten de vertrouwde omgeving niet de norm bent, maar dat je toch oké bent.” Dit beaamt Brigitta van Kanten. “Ik ben geen Surinaamse of Nederlandse, maar ik ben beiden en meer dan dat. Ik ben bewust mezelf en trots op wie ik ben.” De projectie ‘vreemdeling’ heeft op haar geen vat meer. Carla Knötschke treft deze essentie in haar grappige tekening van de vreemde eend… in ons zelf. Het ‘zelf’ krijgt gestalte in je houding tegenover de ander, lees ik meermaals in deze uitgave. Levinas heeft het over de kleine goedheid in het dagelijks leven van de een tegenover de ander. Je kunt die nooit organiseren, maar het gebeurt en passant. Ze is misschien een dwaze goedheid; ze wint nooit maar wordt ook nooit overwonnen, omdat ze altijd mogelijk blijft van de een ten opzichte van de ander. Een mooie gedachte om mee te nemen naar 2021. Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl INHOUD VREEMDELING BESCHOUWING Vreemden en vrienden, In gesprek met sociologe Fenneke Wekker, Ericka Kuyters Levinas: Ontvreemd de ander niet, Jikke de Ruiter & Veronica Waleson INSPIRATIE Vreemdeling of eigenheimer? Brigitta van Kanten In gesprek met Bob Neimeyer over transitie in tijden van crisis, Klaartje van Gasteren, Marnix Reijmerink & Jakob van Wielink IK-ANDER INTERVIEW In gesprek met Babah Tarawally: Illegal alien, Charlotte van den Wall Bake TEKENING Een vreemde eend in... ons zelf? Carla Knötschke INSPIRATIE De pelgrim als spiegel, Marjolein Nagel Dialoog: Vreedzaam wapen in de strijd tegen vervreemding, Michiel Soeters COLUMN De vreemdeling, Saskia Teppema ORGANISATIE ORGANISATIECOACHING Acht paradoxale opgaven, Michiel de Ronde ACHTERGROND Coachen op levensgeluk voor betere werkprestaties, Ad Bergsma & Ruut Veenhoven Meerperspectivisch leiderschap en interprofessionele teamontwikkeling, Wim Goossens & Jerôme van Dongen COLUMN Blijf een vreemdeling, Yvonne Burger MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST Vreemdeling in spiegelbeeld, Sijtze de Roos OPINIE De kwartiermaker en de coach, Jorinde Voskes BOEKRECENSIE Taal van transitie, Francine ten Hoedt
€ 6,95Chaos (september 2020)
Welkom chaos Het hindoeïsme kent een belangrijke Drie-eenheid uitgedrukt in drie goden: Brahma, Vishnu en Shiva. Eenvoudig vertaald gaat het over de voortdurende cyclus in het leven van creëren, handhaven en vernietigen. Op dit moment is het leven voor velen onvoorspelbaar, ingewikkeld en vallen zekerheden weg. Hoe toepasselijk is het dan ook om ons in deze uitgave te verdiepen in het thema Chaos. Chaos in de wereld om ons heen en binnen organisaties, maar ook binnen relaties en het individu. Harold Janssen opent deze uitgave met zijn visie op de chaos in de huidige wereld en geeft een leerzame inleiding over de chaos- en complexiteitstheorie. Hij schrijft over deze tijd: ”We betreden de exotische wereld van de chaostheorie. Waar, als je goed luistert, de goede vragen stelt, beide denksystemen (ratio en intuïtie) aan het werk zet… waar de kleinste gebeurtenis een mega verandering kan veroorzaken.“ Jesse Segers, directeur Sioo, geeft inzicht in crisisleiderschap en leiderschapsdilemma’s en het belang van een ‘holding space’. Hoe teams kunnen floreren, zelfs bij deze zogenaamde wicked problems, beschrijft Jef van den Hout in zijn artikel. Relatietherapeuten Sonja en Roel Bouwkamp zien spanning in een relatie ontstaan door een disbalans tussen polariteiten; wanneer het gelijk van één van beide polariteiten wordt nagestreefd. “De kern van een goede en duurzame relatie is dat je jezelf en de ander in alle aspecten – de leuke en de nare – leert kennen en aanvaarden.” In het artikel over de chaos in een hoogbegaafd brein wijst Ericka Kuyters ons op de mooie metafoor van Paula Prober. Prober ziet hoogbegaafden als mensen met een ‘regenwoudbrein’ en vergelijkt mensen met ecosystemen. Sommigen lijken op weides, anderen op woestijnen, weer anderen op bergen en sommigen op regenwouden. Al die landschappen zijn op hun manier mooi, als ecosysteem ingenieus en leveren een waardevolle bijdrage aan het geheel. Regenwouden zijn de meest complexe systemen.” Zoals de Drie-eenheid al aangeeft volgt na een tijd van chaos een tijd van nieuwe kansen en creëren. Nieuwe innovaties en samenwerkingsverbanden kunnen ontstaan. Om te creëren moet je eerst leegte creëren in je hoofd. Staat je huis vol of is je hoofd vol dan is er weinig of geen lege ruimte. Ruimte die nodig is om nieuwe ideeën te verzinnen, te leren en te ontdekken, stelt Irene Lancker, professional organizer. Martijn van Oorschot, antropoloog en kunstenaar, gaat in op de tegenstellingen die hij ontmoet in de chaos van het creëren. Tot slot wil ik wijzen op het beeldverhaal van Carla Knötske. Zij verbeeldt op haar manier de cirkel van het leven en besluit met: “Chaos laat zien wat ons staande houdt, wanneer al het andere wegvalt.” Prachtig! Veel leesplezier. Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl INHOUD CHAOS BESCHOUWING Hoe een beet van een vleermuis…, Harold Janssen INSPIRATIE Creëren en coachen, Martijn van Oorschot BEWUSTZIJN Leert het coachen van de coronacrisis? Janet Rienties IK-ANDER OPINIE Muziek verbindt hoofd en hart, Michiel Soeters & Angeline Schoor VISIE In gesprek met Sonja en Roel Bouwkamp over chaos in relaties, Ericka Kuyters OPINIE Chaos in je huis? Het gaat over meer dan je spullen, Irene Lancker ACHTERGROND Chaos in je hoofd, Ericka Kuyters COLUMN Leve de chaos! Karen Walthuis ORGANISATIE OPINIE Orde scheppen in chaos met teamflow, Jef van den Hout BESCHOUWING Werken met het systeem, Mieke Reidinga & Yvonne Burger COLUMN Chaos, Yvonne Burger BESCHOUWING Coachen van groepsontwikkeling bij interprofessionele teamss, Jerôme van Dongen & Wim Goossens MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST Wij, Jevgeni Zamjatin, Sijtze de Roos OPINIE Waarom kwartiermakers juist nu zo belangrijk zijn, Jorinde Voskes, in samenwerking met het Kwartiermakersgilde WETENSCHAP Leiderschapsdilemma’s en het belang van een holding space, Jesse Segers BOEKBESPREKING Michiel de Ronde over de betekenis van mythen, sprookjes en gedichten, Sijtze de Roos
€ 6,95Data (juni 2020)
Toen we ruim een jaar geleden de thema´s voor 2020 vastlegden, konden we niet vermoeden in welke tijd we nu zijn beland. De eerste keer, Data, Chaos en de Vreemdeling leken destijds vreemde thema’s, maar blijken nu actueler dan ooit. Nadat we over de eerste schrik van deze nieuwe werkelijkheid heen zijn, rijst de vraag naar feiten en data. Wat weten we? Wat is waar en wat is nepnieuws? We hebben meer feiten nodig, we moeten meer meten! Hoe verzamel je goede data? En hoe gebruik je data op een ethisch verantwoorde manier? Allemaal vragen over data die ook gelden voor de coachpraktijk. Henk Verhoeven, psychodiagnosticus en expert op het gebied van data, hoopt dat naast het face-to-facegesprek en de non verbale informatie ook de gegevens van betrouwbare diagnostische instrumenten gebruikt gaan worden in een coachtraject. Dit kan bijdragen aan een diepgaander begrip van de cliënt en de kwaliteit en de efficiëntie van het traject verbeteren. Anne-Marie Gunnink & Paulien ’t Hoen beschrijven een variant op de socratische dialoog voor het analyseren van datadilemma’s in de coachpraktijk. Middels een kralenspel verbinden zij de wereld van de data met de wereld van de werkelijkheid en zien zij nieuwe kennis ontstaan. Maar misschien is in de toekomst een ´echte´ coach niet meer nodig. Edwin Steenvoorden beschrijft dat de virtuele coach bij de gratie van big data en algoritmes al een aantal jaren bestaat en dat de reacties van de cliënten zeer positief zijn. De drempel om met een virtuele coach te spreken is lager en de database kan intonaties en woordgebruik beter analyseren en daardoor signalen sneller oppikken. Wordt de coach ingehaald door een avatar? Natuurlijk staan we ook stil bij de actualiteit. Han van der Horst, historicus en expert in nepnieuws, ziet dat ‘fake news’ door de coronacrisis een enorme vlucht heeft genomen. Hij beschrijft het ontstaan en de enige, eenvoudige remedie: wees transparant! Deze les kunnen we volgens hem nu al leren uit deze crisis. Ronald Wolbink en Sijtze de Roos zijn ook op zoek naar lessen van deze tijd voor de beroepsgroep. Zij delen hun soms prikkelende inzichten en hopen dat u hierover wil meedenken en reageren. redactie@tvc.nl Tot slot hebben we erover nagedacht wat we als redactie met deze uitgave willen uitdragen. Iedereen blijkt op een eigen manier te zijn geraakt. Deze persoonlijke verhalen willen we delen middels korte columns verspreid door de uitgave. Geen tips of trucks of het duiden van de toekomst, maar het delen van lief en leed om het samen te (ver)dragen en jullie coaches een hart onder de riem te steken. Veel leesplezier! Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl INHOUD DATA BESCHOUWING Coach ingehaald door avatar? Edwin Steenvoorden COLUMN Hoe ik mijn data in formatie zet, Saskia Teppema VISIE Leert het coachen van de coronacrisis? Ronald Wolbink & Sijtze de Roos In deze coronacrisis is de waarheid, je machtigste wapen, Han van der Horst IK-ANDER OPINIE Hoe houd je zicht op werkelijkheid, waarde en wijsheid? Anne-Marie Gunnink & Paulien ‘t Hoen CASUS Blijf bij jezelf, Philine Spruijt & Francine ten Hoedt VISIE De rol van psychodiagnostiek in coaching, Henk Verhoeven COLUMN Data of geen data, dat is de vraag, Karen Walthuis INTERVIEW In gesprek met Geraldine Pontenagel, Ericka Kuyters ORGANISATIE COLUMN Online, Yvonne Burger OPINIE Data verzamelen met het hart als vertrekpunt, Veronica Waleson Waarderend teamcoachen als interventie in bestuurs- en directieteams, Mieke Reidinga & Yvonne Burger INTERVIEW Ondernemen is weten wat je wil, In gesprek met ondernemer Joop S, Sijtze de Roos INTERNATIONAAL In gesprek met Nick Craig over leiderschap en purpose, Klaartje van Gasteren, Marnix Reijmerink & Jakob van Wielink MAATSCHAPPIJ UIT DE BOEKENKAST De meeste mensen zijn andere mensen, Amartya Sen, Sijtze de Roos BOEKBESPREKING De juiste vraag, Joris Brenninkmeijer & Mieke Voogd, Sander Trooster INSPIRATIE Wie niet weet vindt het antwoord, Michiel Soeters
€ 6,95De eerste keer (maart 2020)
Als ik coaches vraag naar ‘een eerste keer’ binnen hun werk, komen de mooiste verhalen. Het eerste coachgesprek met een indrukwekkende wethouder. De eerste keer dat de coachee boos op je werd. Vaak zijn dit leerzame momenten. Ook als coach vraag je van de coachees om iets voor de eerste keer (anders) te doen. Volgens de redactie de moeite waard om hier een themanummer aan te wijden. We beginnen met een verkenning van het thema met hoogleraar cognitieve neurowetenschap Victor Lamme. Hij maakt meteen een forse kanttekening. Doen we überhaupt bewust iets voor de eerste keer? Hebben we een vrije wil? Volgens hem is het volstrekt toevallig dat we op dat moment die keuze maken als gevolg van een hogere hersenactiviteit in een bepaald gebied en rationaliseren we achteraf. En dat is maar goed ook. Om te overleven heeft de mens dit nodig. Hij pleit er dan ook voor om de intuïtie in ere te herstellen. We vervolgen met een interview met ‘onbetamelijk theologe’ Janneke Stegeman over de Genesis, de eerste dag van onze wereld, een verhaal over menswording volgens haar. Door het eten van de verboden vrucht worden Eva en Adam mens. Dan gaat het leven knellen en schuren en wordt het interessant. Want juist van het conflict kun je leren, kun je winst halen. Durven we gevaarlijke vragen te stellen, vraagt zij zich af. Verder in deze uitgave veel persoonlijke en praktische verhalen. Hoe is het om voor de eerste keer je hart te volgen? Doodeng en het vergt veel moed, vertelt psychologe Linda Toonen uit eigen ervaring. Zij legt uit hoe het model van de drie basissystemen voor emotieregulatie van Gilbert (2009) hierbij behulpzaam kan zijn. En wat kunnen we leren van topsporters? Voor hen blijft er altijd een volgende eerste keer bestaan. Carla Knötschke beschrijft hoe zij met een gefaseerde aanpak topsporters leert over hun talenten te blijven beschikken als de druk oploopt. Verder een prachtig interview met de bekende Benedictijnse monnik, Anselm Grün over leiderschap en roeping en met de schrijver Geert Kimpen over de worsteling en zoektocht van het leven. Mijn eerste keer... Ik weet nog goed dat ik echt geen flauw idee had hoe ik adequaat op de vraag van de coachee moest reageren. Ik was 23, zij was 28 en veel wijzer dan ik. Toch werd het een van mijn betere en leerzaamste gesprekken. Juist door het niet-weten luisterde ik met openheid, aandacht en oprechte nieuwsgierigheid. De schoonheid van de beginner’s mind noemt Yvonne Burger het. Laten we deze houding zo lang mogelijk proberen te behouden. Veel leesplezier! Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl INHOUD DE 1E KEER INTERVIEW Hoe kan het dat 1,5 kilo vet en eiwit een bewuste ervaring oproept?, Francine en Richard ten Hoedt ACHTERGROND In gesprek met ‘onbetamelijk theologe’ Janneke Stegeman, Sijtze de Roos COLUMN De eerste keer, Saskia Teppema INTERVIEW In gesprek met auteur Geert Kimpen: Worden we geschreven?, Jikke de Ruiter IK-ANDER OPINIE De eerste keer mijn hart volgen, Linda Toonen Sport: De volgende eerste keer, Carla Knötschke Coach in de spotlights, Judith de Bruyn EN NU... Spring jij in onbekende diepten?, Francine ten Hoedt & Philine Spruijt COLUMN Die vermaledijde eerste keer, Karin Walthuis ORGANISATIE INTERVIEW In gesprek met Anselm Grün over leiderschap en roeping, Klaartje van Gasteren, Marnix Reijmerink, Michiel Soeters & Jakob van Wielink VISIE Met nieuwe ogen kijken, Sido van der Meulen COLUMN Over de schoonheid van een beginner’s mind in coaching, Yvonne Burger INTERVIEW In gesprek met Sander Berg: Voor het eerst met DevOps, Jikke de Ruiter OPINIE Met zakelijk zelfvertrouwen zichtbaar worden, Jikkie Has MAATSCHAPPIJ BOEKBESPREKING Voor het eerst supervisie: Leerbegeleiding volgens Henri Zier, Sijtze de Roos INSPIRATIE Jonge wereldverbeteraars: Het hele verhaal vertellen, Erica Kuyters WETENSCHAP Coaching: (hoe) werkt het?, Jesse Segers BOEKBESPREKING Wat doen we met jongens in het onderwijs?, Sijtze de Roos
€ 6,95Reflectie (december 2019)
Het is met kerst geen prettige boodschap, maar dat we zullen sterven, dat weten we, opent Sijtze de Roos zijn boekbespreking over Boëthius. Misschien is het wel deze wetenschap dat mensen rond deze donkere dagen geneigd zijn zich naar binnen te keren voor zelfonderzoek. Het oude wordt onder ogen gezien en we bedenken hoe we het nieuwe willen vormgeven. Met het verlangen en de hoop op een betere uitkomst voor ons resterende leven, nu. Het lijkt dus een toepasselijk moment om stil te staan bij het thema Reflectie. Marie-Jose Geenen, onderzoeker en superspecialist van dit thema, opent deze uitgave met een weloverwogen uiteenzetting over dit onderwerp. Zij houdt een pleidooi voor ‘reflecteren als een manier van zijn’, ondanks de kanttekeningen die ze beschrijft en het ‘dunne’ bewijs dat reflecteren je tot een betere professional maakt. Marjo Korrel, een van de eerste coaches van Nederland en reflective professional pur sang, volgt al haar hele leven kritisch de ontwikkelingen binnen het coachvak en haar eigen invulling daarvan. Haar inzicht geeft een mooi overzicht van het vak in de tijd; van de winst die is geboekt, maar ook van de disbalans die zij nu meent te zien. Zij roept op en geeft richting aan hoe coaches deze disbalans meer in evenwicht kunnen brengen. Naast deze meer beschouwende overzichtsartikelen gaan we in op de praktijk. Dirk Verhoeven beschrijft hoe een individueel reflectieproces er binnen coaching uit kan zien. Niet als recept, want dat bestaat volgens hem niet, maar als hulpmiddel om een positieve uitkomst te vergroten. Frank Schaper verrast met wat hij leerde van zijn zoon in zijn artikel over de welbekende feedback. Ook voor de verdere doorontwikkeling van teams is reflectie belangrijk, aldus Jerôme van Dongen en Wim Goossens. Helaas wordt hier in de praktijk weinig tot geen aandacht aan besteed. Goossens ontwikkelde het IPG- model (Integrale Procesbegeleiding van Groepen) voor een betere interprofessionele teamsamenwerking. Erik Essen en Alex Straathof waarschuwen voor de schaduwkant van (te grote) groepsverbondenheid. ”Je levert niet makkelijk kritiek op elkaar”. En hoe kijk jij als coach naar jezelf? Matthijs Steeneveld deelt vanuit de positieve psychologie en appreciative inquiry een paar mooi oefeningen over zelfcompassie, dankbaarheid en waarderend veranderen. Kortom, we hopen in deze uitgave een gevarieerd beeld van reflectie te hebben geschetst en u wat handvatten te reiken voor uw overpeinzingen deze donkere dagen. Sterven is opnieuw geboren worden. Geboren worden in het licht. Fijne feestdagen en alle goeds in het nieuwe jaar. Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl INHOUD THEMA 'REFLECTIE' (December 2019) REFLECTIE Reflecteren is een manier van zijn, Marie-José Geenen In gesprek met Carol Dweck: Ik wil mensen wakker maken, Marnix Reijmerink, Klaartje van Gasteren & Jakob van Wielink Reflecteren, moet dat?, Saskia Teppema Allemaal autistisch? Laveren tussen hulp, hoop en hype, Gerrit Breeuwsma In gesprek met Marjo Korrel: Coaching en de tekenen des tijds, Sander Trooster IK-ANDER Vaders doen ertoe, Michiel Soeters Feedback verbindt, Frank Schaper Reflecteren en professionele ontwikkeling, Dirk Verhoeven Je eigen reflectie als coach, Matthijs Steeneveld Debriefing, Saskia Uhlenbroek ORGANISATIE Coachen van reflectie op interprofessionele teamsamenwerking, Jerôme van Dongen & Wim Goossens “Het ging toch juist zo goed?”, Jan Alberdingk Thijm Onderzoekende gesprekken, Yvonne Burger Risico’s voor professionaliteit en integriteit, Erik Essen & Alex Straathof MAATSCHAPPIJ Boëthius: Vertroosting van de wijsbegeerte, Sijtze de Roos Jonge wereldverbeteraars: Woede voedt, positiviteit maakt gelukkig, Erica Kuyters Nieuw onderzoek toont geschiktheid coaching aan, Erik de Haan Psychologie van leiderschap, Sijtze de Roos
€ 6,95Wil (september 2019)
“Kan ik niet, is wil ik niet” was een van de opmerkingen die ik als kind weleens te horen kreeg. Met andere woorden: als je maar hard genoeg je best doet, lukt het wel. Aan deze opvatting ligt een behoorlijke overtuiging ten grondslag. Zijn we vrij om ons leven zelf te bepalen en vorm te geven? Of zijn we door god of het lot voorbestemd? Deze vraag heeft nogal gevolgen voor de coachpraktijk. “Appelleren we in ons werk niet dagelijks aan de wilsvrijheid van de cliënten? Gaan velen van ons niet stilzwijgend uit van het menselijk vermogen om opnieuw te beginnen?”, filosofeert Sijtze de Roos. Hij neemt aan de hand van het gedachtegoed van Hannah Arendt dit vraagstuk over de menselijke vrijheid onder de loep. De opvattingen over en de ontwikkeling van de vrije wil zijn veranderd in de loop der tijd. Ontwikkelingspsycholoog Gerrit Breeuwsma geeft een psychologische analyse hiervan en hij beschrijft de complexiteit en de invloed van de relatie en de situatie. Dit ervoer Philip Zimbardo aan den lijve, met zijn wereldberoemde Standford Prison Experiment. “Ieder mens loopt de kans om onder de druk van de sociale omstandigheden ’slecht’ gedrag te vertonen. Maar ook ieder mens heeft de kans om een ‘alledaagse held’ te worden en van de wereld een betere plek te maken.” Een ander inspirerend voorbeeld is Siegfried Aikman, coach van het Japanse herenhockeyteam. Zijn drijfveer om te winnen, leidt hem tot culturele inzichten en een creatieve aanpak. Arnoud Plantinga nuanceert het ‘willen’ enigszins. Hij promoveerde op de betekenis van schaamte in situaties van armoede. Is armoede of rijkdom een kwestie van willen? “Dit is niet helemaal onzin, maar sommige mensen hebben gewoon pech en kunnen in een poverty trap terecht komen.” We hopen in deze uitgave te laten zien dat de (vrije) wil complex is en vele nuances kent. Toch concludeert Breeuwsma dat het een sociale functie heeft om in de vrije wil te geloven. Mensen die niet of minder in de vrije wil geloven, zijn sneller geneigd om zich te misdragen. Dan hebben mijn ouders het toch goed gedaan. Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl INHOUD THEMA 'WIL' (september 2019) WIL Wees vrij! (maar met mate), Gerrit Breeuwsma In gesprek met Philip Zimbardo: Iedereen kan een held zijn, Marnix Reijmerink, Klaartje van Gasteren & Jakob van Wielink Wat wil de coach, Saskia Teppema In gesprek met Arnoud Plantinga: Een kwestie van willen?, Veronica Waleson IK-ANDER De gevangenis die ‘schaamte’ heet, Michiel Soeters Ik wil niet verslaafd zijn of wil ik het toch wel?, Nina de Ruiter Er gaat niets verkeerd, Ad Maas Waar een wil is, is een weg. Of niet? ORGANISATIE In wat je wilt is er altijd een weg, Marijke Lingsma & Francine ten Hoedt Heibel in je hersens, Francine & Richard ten Hoedt De wil om te helpen, Yvonne Burger Over de wil en de weg, Anita Beecheno MAATSCHAPPIJ Jonge wereldverbeteraars, Erica Kuyters Hannah Arendt: Denken, willen, oordelen en handelen, Sijtze de Roos Pleidooi voor erkenning, Annette Nobuntu Mul Gevaarlijke wildgroei aan coaches?, Ronald Wolbink, Karen Walthuis, Jikke de Ruiter & Sijtze de Roos
€ 6,95Vertrouwen (juni 2019)
De basis van vertrouwen ligt in de vroege kindertijd bij een veilige hechting. Volgens Juffer (2006) is ongeveer 30-40 % van de Nederlanders onveilig gehecht. Zij hebben minder vertrouwen in de wereld, in andere mensen en in zichzelf dan veilig gehechte mensen. Dit heeft gevolgen voor gezonde relaties op volwassen leeftijd, leert de lezing van Hannah Cuppen. Uit onderzoek (Leenders, 2015) blijkt dat een onveilige hechting ook invloed heeft op het werk en de manier van leidinggeven, beschrijft Sandra Boukaert, expert op het gebied van veiligheid binnen organisaties en teams. Dit is nogal wat. Vertrouwen is niet zo makkelijk en vanzelfsprekend als het soms lijkt. Omdat de eerste levensjaren zo belangrijk zijn, laten we ‘professionele’ opvoeder, Atie van Gennip, aan het woord. Zij pleit voor een opvoeding zonder straffen of belonen en nodigt uit om een manier te zoeken die recht doet aan de behoefte van de opvoeder en het kind. Ook Mieke Bouma ziet het belang van het vergroten van het basisvertrouwen in de kindertijd, ´opdat de val uit het paradijs minder hard zal zijn´. We hopen dat iemand beter met ‘ongelukkig zijn’ zal kunnen omgaan en de moed heeft om de held in het eigen verhaal te worden. Wie dat is gelukt, is ex-gedetineerde, Toon Walravens. Na een worsteling en keerpunt in zijn leven werpt hij zich op als pleitbezorger voor een menselijke behandeling van gedetineerden. Het gaat om wat coaches ook doen: zonder oordeel naar het echte verhaal van de ander luisteren. En daarbij present blijven, ook als het spannend en ongemakkelijk is. Hoe zit het met het vertrouwen van militairen als ze in extreme levensbedreigende omstandigheden terechtkomen? Anne Verbokkem en Michiel Soeters verkenden hoe bij defensie wordt gewerkt aan het kweken van onderling vertrouwen. Een ander bijzonder verhaal is dat van Azim Khamisa. Hij koos na de moord van zijn enige zoon voor de weg van vergeving en compassie in plaats van haat en verbittering. Zo vond hij uiteindelijk zijn roeping. Uit beide verhalen komt naar voren dat vertrouwen hard werken is. Vertrouwen bestaat bij de mogelijkheid van wantrouwen, filosofeert Marjan Slob, die voor ons analyseert hoe het hiermee zit in onze maatschappij, bij overheidsinstanties, organisaties en binnen coaching. Waar vertrouwt de coach eigenlijk op? Al denkend en sprekend met collega’s beschrijft Ericka Kuyters hoeveel vanzelfsprekendheden en aannames hier meespelen. Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl NHOUD THEMA ‘VERTROUWEN` (juni 2019) VERTROUWEN Vertrouwen in herstel van gedetineerden, Michiel Soeters Er waren slachtoffers aan beide zijden van het geweer, Marnix Reijmerink, Klaartje van Gasteren & Jakob van Wielink Op zoek naar vertrouwen, Sijtze de Roos IK-ANDER Bouwen aan vertrouwen, Mieke Bouma Werelds welvaren, Saskia Teppema Opvoeden zonder straffen en belonen, Atie van Gennip Vertrouwen winnen is een kunst Zonder angst vertrouwen in elkaar, Veronica Waleson Waar vertrouwt de coach op? Ericka Kuyters ORGANISATIE De wurggreep van vertrouwen, Francine ten Hoedt Vertrouwen, Yvonne Burger Ik werk dus ik ben, Jikke de Ruiter Vertrouwen is een heroïsche daad, Sandra Boukaert De dialoog als succesfactor voor een lerend team, Ben Roelvink & Leen Quist MAATSCHAPPIJ Op het scherp van de snede, Michiel Soeters & Anne Verbokkem Psychologische basisbehoeften in de coachpraktijk, Eva van Duin Groter denken kleiner doen, Sijtze de Roos “De aandacht verschuiven van de twijfels naar het twijfelen zelf”, Johan Lataster
€ 6,95Mensbeeld (maart 2019)
INHOUD THEMA ‘MENSBEELD` (maart 2019) MENSBEELD Welk mensbeeld past het beste bij coaching?, Ron van Deth Vrijdenken, Niko Stammes Welk mensbeeld zegt u? Saskia Teppema IIn gesprek met dr. Edith Eva Eger, Marnix Reijmerink, Klaartje van Gasteren & Jakob van Wielink IK-ANDER Wereld- en mensbeelden in coachingstrajecten, Friso Boogerd Zonder liefde coachen, Siets Bakker De stem spreekt of zingt, kraakt, zwijgt, Frank van der Mijn, Heleen Grooten & Alet Wildmann Gericht op Groei, Christian van Zweden Bezieling als rode draad bij coaching, Peter Gerrickens ORGANISATIE Fons Trompenaars: Geen dilemma betekent stilstaan, Veronica Waleson Mensbeeld, Yvonne Burger Ewald Engelen: Groei is het probleem niet de oplossing, Sijtze de Roos De uitputting van het humanisme, Jikke de Ruiter Mensbeelden en de mores van de coach, Ronald Wolbink MAATSCHAPPIJ In gesprek met Gerard Koolschijn, Michiel Soeters Charles Taylor over de bronnen van het zelf, Sijtze de Roos Ubuntu gezien door Nobuntu, Ad Maas Paul Verhaeghe over intimiteit, Sijtze de Roos Voorwoord Doorgronden of erkennen In de missie van het Tijdschrift voor Coaching staat dat het een vak- en visieblad wil zijn dat inspireert om te leren en kennis te delen. Hierbij hoort het stellen van fundamentele vragen aan de coach, zoals: Welke (on)bewuste opvattingen en aannames heb jij over de mens en hoe die zou moeten zijn? Wat ligt ten grondslag aan jouw handelen en aan jouw manier van coachen? Ofwel, welk mensbeeld heb jij? Hoog tijd om hier bewust bij stil te staan. Wat is een mensbeeld? Ronald Wolbink beschrijft en verduidelijkt dit begrip en de impact hiervan op de mens, organisatie en maatschappij. Ron van Deth schetst een overzichtelijke waaier met de meest gangbare benaderingen binnen coaching. Hoe gaat de coach om met zijn mens- en wereldbeeld binnen een coachtraject? Het beste als explicit minimizer, is de opinie van Friso Boogerd. Ter inspiratie komen bijzondere mensen met een uitgesproken zienswijze aan het woord. Fons Trompenaars wordt gedreven door de vraag hoe culturele dilemma’s in de zakenwereld te overstijgen en de (tegen)polen met elkaar te verzoenen. Geen dilemma betekent stilstaan, is zijn mening. Edith Eger overleefde Auschwitz en roept op het leven niet als slachtoffer te leven, maar als vrij mens. We hebben altijd de keuze, is haar overtuiging. De nalatenschap over het vrijdenken van Dominee Schermerhorn ( 1866-1956) is voor Niko Stammes nog steeds een inspiratiebron en leidraad in zijn werk als coach. Ubuntu, een visie op een humane wereld, is de drijfveer van Annette Mul en Peter Gerrickens deelt zijn mensbeeld over ziel en persoonlijkheid en hoe hij dit toepast bij zingevingsvragen. Er is een rijk scala aan mensbeelden en coachbenaderingen. Welke benadering is nu het meest effectief voor de coach? Het humanisme wordt meerdere malen omarmd, maar volgens Jikke de Ruiter is deze ideologie aan reparatie toe. Opvallend is dat veel auteurs buiten een oordeel blijven, maar allen pleiten voor meer bewustzijn. Twee uitspraken in deze uitgave die mij inspireren zijn die van Yvonne Burger en Sijtze de Roos. Burger stelt dat de effectiviteit van coaching mede wordt bepaald door het geloof van de begeleider in de eigen aanpak. Coach reflecteer en stem jouw coachstijl af op waar jij werkelijk in gelooft! De Roos besluit zijn boekbespreking Sources of the Self (Taylor, 1989) met de prachtige woorden: Het is met de mens als met diamanten: een ondoordringbare kern en vele facetten. We zullen denk ik, ons zelf (lees ook mensbeeld) nooit doorgronden. Maar we kunnen elkaar – en zo onszelf – wel erkennen. Het hangt er maar vanaf hoe de zon erop valt, of hoe je zelf het licht erop laat schijnen. Janet Rienties Hoofdredacteur Tijdschrift voor Coaching janet@tvc.nl
€ 6,95Lichaam (december 2018)
INHOUD THEMA ‘LICHAAM’ (december 2018) In gesprek met Pat Ogden, Leona Aarsen Susanne Täuber: Rook niet! Drink niet! Wreet niet!, Jikke de Ruiter Mijn mooie, wijze lijf, Marlou van Paridon De caleidoscoop van lichaamsgerichte coaching IK-ANDER Tantra, Marije Oostindie & Martina Gijsbers Zien en gezien worden, Ericka Kuyters Van burn-out naar levenskunst, Anita Roelands & Robert Stamboliev Oogjes dicht en snaveltjes toe, Sido van der Meulen Minder ademen voor een betere gezondheid, Jan van Zuijlen & René van den Heuvel ORGANISATIE Vormgeven aan collectief leren in organisaties, Marijke Sybesma Mart van Dinther: De drie letters van het hbo, Sijtze de Roos Lichaam, Yvonne Burger George Kohlrieser: Over hoe vrouwen en mannen verbinden, Klaartje van Gasteren & Anne Verbokkem-Oerlemans MAATSCHAPPIJ Mamma, ga ik eerder dood dan jij?, Francy op het Roodt Wij allemaal, Saskia Teppema De fenomenologie van de waarneming, Sijtze de Roos BeBright: Vitaliteit? Begin vooraan, Veronica Waleson Lichaam Als ik terugkijk op momenten in mijn leven zijn niet de gesprekken, maar de ervaringen die ik aan den lijve heb ondervonden het meest blijven hangen en het leerzaamst voor mij geweest. Dat hoor ik vaker. Wat vertelt het lichaam ons en hoe kan dit ingezet worden binnen coaching? In deze uitgave verkennen we wat het lichaam ons te bieden heeft en zoomen we in op enkele meer lichaamsgerichte vormen van coaching. We openen deze uitgave met een interview met de Amerikaanse Pat Ogden, grondlegster van de bekende Sensorimotor Psychotherapy. Zij pleit voor een paradigmaverschuiving. Zij wil van een ‘praatkuur’ naar een model dat ook rekening houdt met de dominante rol van non-verbale, fysieke, impliciete processen. Het lichaam spreekt duidelijk tot wie weet hoe te luisteren, is haar ervaring. Dit is niet nieuwe. Ook tantra, een al duizenden jaren oud spiritueel pad, ziet het lichaam als toegang tot heelheid, aldus Marije Oostindie en Martina Gijsbers. Door af te stemmen op de taal van je lichaam, ontdek je hoe je je op dat moment verhoudt tot jezelf, de ander en de omgeving. Een willekeurige zoektocht door coachland leverde een kleurrijke caleidoscoop op van lichaamsgerichte individuele coaching. Het varieert van stem- en dans- tot bokscoaching. Bij elke vorm lijkt het te gaan over het verbinden van het hoofd met het hart of de binnen- met de buitenkant. Ieder coacht op de manier die bij hem of haar past. Een mooi voorbeeld vind ik Howard van Dodemont, acteur, regisseur en coach. Deze achtergrond maakt hem een meester in het ‘zien’ van de taal van het lichaam. Zonder te oordelen of te interpreteren deelt hij zijn observaties met de coachee, waardoor deze zich bewust wordt van de gedachten en gevoelens die er op dat moment in hem omgaan. Ook op organisatieniveau staat het lichaam, het fysiek en mentaal welbevinden van de medewerkers in de belangstelling. Strategie- en innovatiebureau BeBright pleit ervoor om vitaliteit op te nemen in de visie van elke organisatie. George Kohlrieser deelt wat in zijn optiek, vrouwelijke en mannelijke leiders te geven en te leren hebben. Met al deze aandacht voor het lichaam, gezondheid, voeding, het jong, mooi, gelukkig en succesvol moeten zijn, ligt er ook een gevaar op de loer. Lukt het niet om aan deze maatstaven te voldoen dan volgt er een moreel oordeel en zelfs maatschappelijke uitsluiting. Universitair hoofddocent en sociaal psychologe, Susanne Täuber, waarschuwt dat met name de lageropgeleiden de dupe worden van dit politiek beleid en dat dit leidt tot maatschappelijke polarisatie. Dit lijkt me juist niet wat we willen. Een mooie overdenking voor Kerst. Namens de redactie en uitgeverij Kloosterhof wens ik u fijne feestdagen.
Gratis
