Alle artikelen
#56
Probeer je eens een wereld zonder natuur voor te stellen. Gaat best moeilijk, nietwaar? Een wijk zonder natuur kost me weinig moeite – chroestjovski zo ver het oog reikt – een stad wil me in een dystopische bui ook nog wel lukken, maar een hele wereld: poeh. Zelfs in Orwells 1984 zit nog een beschut stukje bos. Toch veronderstelt het thema van deze Maand van de Filosofie dat de natuur verleden tijd is. Of althans, dat we die als verleden tijd kunnen denken. Brr. 2084, anyone? De auteurs die in deze iFilosofie over de natuur nadenken, zijn jong en vol gedachten. Wat hen verbindt, of zij nu Jonge Denker zijn of Essayist van de Maand, is dat het hoog tijd is om onze opvattingen over onszelf en over de natuur te overdenken en te veranderen. Of je de natuur nu als speelveld ziet of als de levende wereld waarin we allemaal thuis zijn, ze is stervende. Soms is dat een natuurlijk proces, vaak zijn wij verantwoordelijk. Maar het mag natuurlijk niet. Lees, denk en doe, Florian Jacobs (hoofdredacteur iFilosofie)
Gratis#55
2020 was een goed jaar. Voor het Nederlandstalige filosofieboek dan. Er verscheen allerlei urgents, oorspronkelijks en prikkelends en vijf van die kakelverse boeken hebben het zowaar geschopt tot de shortlist van vijf boeken die meedingen naar de Socratesbeker. Op 2 april weten we wie er wint. Vijf redactieleden van iFilosofie stortten zich op de vijf genomineerde boeken. In deze editie lees je wat er uitmuntend, goed en iets minder goed aan ze is. Gelukkig kunnen we vaststellen dat niemand de boeken knarsetandend tot zich nam: er zit meer dan genoeg goeds, waars en moois in. Bij dezen feliciteren we daarom ook Tinneke Beeckman, Miriam Rasch, Katrien Schaubroeck, Marjan Slob en Ruud Welten met hun opname in iFilosofie! Wij recenseren slechte filosofieboeken immers niet. Tot slot heb ik een misschien niet al te urgente, oorspronkelijke en prikkelende vraag, maar ze zit me dermate als een horzel achterna dat ik haar toch de wereld in werp: waarom is de prijs voor het filosofieboek van het jaar eigenlijk vernoemd naar iemand die hoogstwaarschijnlijk zelf geen enkel boek heeft geschreven? Met lentevolle groeten, Florian Jacobs (hoofdredacteur iFilosofie)
Gratis#54
“Maar goed, wie zijt ge dan? Deel van die kracht en sterkt’ die steeds het kwade wil en steeds ten goede werkt.” Goethe, Faust Met deze woorden introduceert de duivel zich in Goethes Faust, het epische drama dat volgens menige commentator de tuimelingen van de moderne mens voorspelt. Bij het kwaad dat totalitaire staten aanrichten steekt de kwade wil van Mephistopheles evenwel maar bleekjes af. Ten goede werkt daar maar weinig, laat staan dat dat steeds gebeurt. Het kwade willen totalitaire lieden al te graag, maar wat betekent dat eigenlijk? Marthe Kerkwijk dompelde zich onder in recente filosofische publicaties omtrent het ‘tijdloze raadsel’ van het kwaad, worstelde en kwam boven met diepgravende besprekingen van goede boeken. Aan redenen om je op te winden geen gebrek in deze iFilosofie. Onze columnist René ten Bos stelt ons aller morele plicht aan de kaak, voorts treffen we foute denkers maar ook - want alles moet wel enigszins te pruimen blijven – de zin van het bestaan. Voor de vrolijkste noot zorgt een interview met Thomas Heij, die veel plezier beleefde aan het vertalen van Isaiah Berlin. Met welwillende groeten, Florian Jacobs (hoofdredacteur iFilosofie)
Gratis#53
Wat ik nooit heb begrepen, zijn lezers die een boek beoordelen naar de dikte ervan. Dat zijn de lezers die zich op de borst kloppen omdat ze een boek ‘met meer dan vierhonderd pagina’s’ hebben weten door te komen, of die tegen een boek aanhikken omdat je er een deur mee kan barricaderen. Of je een boek wel of niet dóórleest, heeft niets te maken met het gewicht of de omvang ervan. Want een goede schrijver, daar roetsj je doorheen, ook al heeft die duizend bladzijden volgekladderd. Neem nu de boeken die we dit keer bespreken. Susan Neimans Wat we van de Duitsers kunnen leren past niet door de brievenbus, maar is dermate vlot geschreven dat je het zo uit hebt. Gert Jan Roskammer deed ook al langer over het recenseren van Foucault’s nieuwste kloekeling dan het lezen ervan. En een filosofische klassieker als Hobbes’ Leviathan leest misschien net niet als een spannende roman, maar de taal is dermate prikkelend dat je de bladzijden omslaat alsof de soeverein je op de hielen zit. Er staan ons wintermaanden zonder al te veel vertier te wachten. Wat is er dan beter dan het verorberen van het ene veel te dikke filosofieboek na het andere? En je doet nog aan krachttraining ook als je de boeken een paar keer op en neer beweegt voordat je ze openslaat. iFilosofie wenst haar lezers dagen vol omvangrijke verdieping toe. Groeten van formaat, Florian Jacobs, hoofdredacteur iFilosofie
Gratis#52
‘Ich bleibe dennoch. Es giebt immer Zuschaun.’ dicht grote vriend Rilke standvastig en gelaten in het midden van de Eerste Wereldoorlog. Ook u en ik bevinden ons nog volop in een tijd waarin het het verstandigst lijkt om te blijven waar we zijn. Gelukkig valt er overal goed om je heen te kijken. Zo ben ik de afgelopen maanden een groot liefhebber geworden van het bos om de hoek. Het blijkt er elke dag anders uit te zien, als je maar je blik werpt op net een andere boom. De afgelopen maanden hebben we ook veel gelezen, zodat we in deze eerste nazomerse editie een bonte verzameling recent en iets minder recent verschenen boeken kunnen presenteren. Levenskunst, literatuurkritiek, radicale ideeën, revolutie, identiteitsvraagstukken en een heus diepte-interview met Monica Meijsing vullen deze uitgebreide editie van iFilosofie. Voor elk wat wils, dat beloof ik u. Want de filosofie staat, halleluja, bepaald niet stil. Veel leesplezier toegewenst, verblijf ik, Florian Jacobs, hoofdredacteur
Gratis#51
‘Vooruitgang is niet doelgericht’, zo observeert Philipp Blom in zijn Wat op het spel staat. Vooruitgang is eerder een soort van evolutionair algoritme in een kleine omgeving, een kwestie van variëren, selecteren en reproduceren, dan een uitgekiende weg naar een betere wereld. Whatever works in plaats van waardevol werk, dat is alledaagse vooruitgang. Blom analyseert dat we bij het boeken van vooruitgang op een individu-overstijgend niveau vaak aanlopen tegen vooruitgang op individueel niveau. Simpel gezegd: wat goed is voor ons als individueel consument, is vaak niet goed voor ons als wereldbewoner. En voor welk perspectief kiezen we dan? Of: welk perspectief nodigt de ons omringende wereld ons uit om te verkiezen? Onze attentie strekt al te vaak niet verder dan het hier en nu, en glipt met de regelmaat van de klok toch de minder hoogstaande hoekjes van de onmiddellijke impuls in. In deze iFilosofie presenteert onze redactie vele boeken die een eigen perspectief bieden op de klimaatcrisis. We hopen dat we de lezer helpen bij diens individuele vooruitgang, en dat we jou de richting wijzen naar een denkperspectief dat de wereld begint te omvatten. Naomi Klein stelt in het door ondergetekende verslonden On Fire: ‘We don’t have the right to demand perfection from each other. But we do have the right to expect progress.’ En dan mag die vooruitgang best weleens Moeder Aarde in het vizier hebben. Florian Jacobs (hoofdredacteur)
Gratis#50
‘Call me a truth-seeker, and I will be satisfied’, lezen we in de mooie biografie van Ray Monk over Ludwig Wittgenstein, en we weten dat het goed is. Ditmaal staan we, aan de vooravond van de Maand van de Filosofie, stil bij aanstormende waarheidszoekers. De Jonge Denkers des Vaderlands presenteren hun gedachten over het thema van dit jaar: ‘De waarde van waarheid’. En dus stuitert de ongemakkelijke actualiteit voorbij, leren we over post-truth en deepfaketechnologie, komt Orwell om de hoek kijken en definiëren en zoeken we naar hartenlust. Tussen het filosofische vraag- en antwoordspel door buigen we ons over de relatie tussen waarheid en wetenschap: Jonasz Dekkers las Het grote niets en vindt er iets van. René ten Bos zijn we wederom dankbaar voor zijn doordachte column: als deze de hersens van onze trouwe lezer niet laat kraken, krijgt niets dat voor elkaar. Tot slot voorpubliceren we uit het essay voor de Maand van de Filosofie van Alicja Gescinska. En zo speuren we onophoudelijk verder. Naar waarheid die ons ook nog eens overtuigen kan, hoe kort dan ook. Want dat is wat filosofen doen. Een laatste citaatje dan, van Thomas Nagel: ‘Philosophy cannot take refuge in reduced ambitions. It is after eternal and nonlocal truth, even though we know that is not what we are going to get.’ We weten ons misschien nu veroordeeld tot al te lokale waarheid binnen huiselijke muren, maar filosofische ambitie houdt altijd de hele wereld in gedachten. Wees waar! Florian Jacobs (hoofdredacteur)
Gratis#49
In crisistijden floreert traditioneel de filosofie. Toen de grote klassieke rijken op instorten stonden, won het stoïcijnse gedachtegoed aan eloquente aanhangers. Machiavelli en Hobbes schiepen baanbrekende politiek-filosofische gedachten in tijden van grote politieke oproer. Wittgenstein en Sartre schreven hun grote existentiële werken grotendeels in krijgsgevangenschap. Wat zou de coronacrisis voor gedachten brengen? iFilosofie vroeg denkers om hun reflectie op de crisis te geven. We leven plotsklaps allemaal in grote onzekerheid, waarin we op zoek zijn naar houding en perspectief. Wat die zaken aangaat, kunnen filosofen hun zegje doen en een toegevoegde waarde zijn te midden van de stemmen van medisch specialisten, wetenschappers, journalisten en de overheid. De reacties stroomden snel binnen. Het is dan ook een tamelijk dikke iFilosofie geworden. Dat mag wel voor een keer, dachten wij zo. Deze speciale editie is, zo hopen wij, een mooie mengeling van opbeurende en kritische gedachten, die je een tijd lang aan het denken zet. Wittgenstein benaderde zijn oorlog als volgt: ‘Dit is een vuurproef van het karakter, omdat het zoveel kracht kost de goede stemming + de energie niet te verliezen.’ Houd stand, waar je ook binnen bent. Florian Jacobs, hoofdredacteur
Gratis#48
De grote tragedieschrijver Fjodor Dostojevski kluste onder meer bij als journalist. In zijn reportages doorspekt hij aardige observaties van rumoerig Rusland met algemeen filosofische wetenswaardigheden. Zo komt hij ergens met het volgende pareltje op de proppen: ‘Ik heb trouwens altijd gevonden dat het grootste geluk hierin bestaat dat men althans weet waarom men ongelukkig is.’ In een geluksmaatschappij, waarin we volgens Dirk De Wachter zouden leven, is geen ruimte meer voor ongeluk. Maar als Dostojevski een punt heeft en ongeluk een basisvoorwaarde is voor geluk, dan bannen we met het ongeluk ook de mogelijkheidsvoorwaarden van geluk uit. Arme wij. Tessa van Rijssel las De Wachter en vertelt ons meer. Zo vluchtig als geluk is, zo bestendig is de angst. We interviewden Saskia Kalb, die openhartig vertelt over haar boek De schoonheid van angst, en werpen een blik in het nieuwste boek van Lieve Goorden, De essentie van Arendt, waarin zij waarschuwt voor ‘beangstigend normale mensen’. Misschien is geluk te moeilijk voor ons. Vreugde, dat snappen we tenminste zonder omwegen. Deze iFilosofie bevat daarom ook ‘aanstekelijk enthousiaste’ inleidingen, een ‘ontzettend grappig boek’ en een vrolijke Socrates. Gelukkig maar. Florian Jacobs, hoofdredacteur
Gratis#47 Samen uit, samen thuis
Wie bang is aangelegd, ziet overal redenen tot verontrusting. Zijn we onze horror vacui vrijwel kwijtgeraakt in de drukte van alledag, dan slaat de angst voor het onmisbare hulpje in die heisa wel toe. We hebben ons immers weten te omringen door intelligentie die ons verlicht van allerlei taakjes waar we liever geen tijd voor vrijmaken. Niets geen gedoe met ganzenveren en inktspetters: met dank aan vriend toetsenbord kan ik deze intro zo tikken. En vriend Word corrigeert de typo’s onderweg. Ideaal. Maar ja, wat als Word zelf aan het tikken slaat? Gert Jan Roskammer vertelt over de onontkoombare opkomst van kunstmatige intelligentie aan de hand van een knappe inleiding van Shelly Fan, die tevens onze cover siert. Verder treft u een hoopvol interview, overpeinzingen over de reikwijdte van wiskunde en filosofieën omtrent thuis zijn en opstand. Bovendien biedt deze iFilosofie – kom nu, we zijn niet van de straat – ook zomaar gedachten over de essentie van ons bestaan. En een ode aan eens wat vaker je mond houden. Dat is nu een aardig idee. Zwijg en lees. Florian Jacobs (hoofdredacteur)
Gratis
