Alle artikelen
De bestuurlijke gemeenschap (september 2021)
In de jaren zestig verscheen het literaire tijdschrift Barbarber met o.a. K. Schippers en J. Bernlef in de redactie. Barbarber heette een Tijdschrift voor teksten te zijn. Elke tekst kwam in aanmerking om in het tijdschrift geplaatst te worden, maar met enige regelmaat werd een tekst toch afgewezen, omdat deze niet zou passen in wat de Barbarber-redactie voor ogen stond. Hoe zit dat eigenlijk bij DNM: een Vakblad over onderwijs en leiderschap? Ook al zo’n ruim geformuleerde ondertitel. Zo nu en dan ligt binnen de redactie dan ook de vraag op tafel of een bepaald artikel of een boek dat aangeboden wordt om te recenseren nu wel of niet binnen ons vakblad past. Zo kregen we, bijvoorbeeld, onlangs het boek ADHD in de klas. Praktische gids voor leraren van Anton Korteweg aangeboden. Inderdaad een hele praktische gids met allerlei handzame tips om in de klas goed om te kunnen gaan met ADHD. Maar past een dergelijke boekbespreking nu wel of niet binnen DNM? Zit de inhoud van dit boek niet te dicht op de klassenpraktijk en staat het daarmee te veraf van het leiderschapsvraagstuk? Toen ik in de jaren ’90 schoolleider werd, na jaren als docent te hebben gewerkt, schreef ik mij enkele jaren achtereen in voor leiderschapscursussen en trainingen. De een nog waardevoller dan de ander. Maar wat me als eerste opviel was dat wat in de cursussen en trainingen werd gepresenteerd als leiderschap voor schoolleiders, niet veel anders was dan wat een docent in de klas ook laat zien, of in ieder geval moet laten zien. Docent en schoolleider doen voor een belangrijk deel een beroep op dezelfde vaardigheden, zij het in een andere context. Toen ik begin deze eeuw de stap zette naar bestuurder gebeurde hetzelfde. Boeien en geboeid houden, inspireren en motiveren, samen ergens naartoe werken en weten hoe je dit samen met anderen het beste voor elkaar kunt krijgen geldt zowel voor de docent, de schoolleider als de bestuurder. In het eerste nummer van deze jaargang hebben we het thema gewijd aan het leiderschap van leraren, in dit derde nummer staat de bestuurder centraal. Of beter: onderwijsgemeenschap van de bestuurder, want ook de bestuurder kan het niet alleen. Zowel binnen als buiten zijn organisatie is hij aangewezen op samenwerking met anderen om de bestuurlijke opdracht goed uit te kunnen voeren. Net zoals de schoolleider alleen in teamverband verantwoord leiding kan geven en de leraar alleen samen met zijn collega’s beter werk kan leveren. Over beter werk gesproken: daar is het thema van het eerstvolgende nummer van DNM aan gewijd en ook daarin vragen we aandacht voor het werk vanuit een teamperspectief. Met andere woorden: een vakblad over onderwijs en leiderschap kan niet ruim genoeg geformuleerd worden zolang het leiderschapsperspectief maar helder is. Klaas Pit INHOUD THEMA Besturen als puzzel. Inleiding op het themakatern, Arie Olthof, Margriet van der Sluis, Tanja de Ruijter en Anneke Westerhuis Bestuurlijke gemeenschap in het mbo. Verslag van anderhalf jaar onderzoek bij een ROC, een AOC en een vakschool, Margriet van der Sluis en José Hermanussen Ideaalbeeld of werkelijkheid? Eenheid en uniformiteit binnen een schoolbestuur, Alinda Koerts Bestuurlijke samenwerking in de regio, Doetina van Kelle De ideale schoolgrootte bestaat niet in het onderwijs. Onderzoek naar schaalgrootte op rij, Sanne Weijers en Sjerp van der Ploeg Leidt een groot schoolbestuur tot groot succes? Onderzoek naar effecten schaalvergroting in het basisonderwijs, Leon van den Boom Besturen zonder wij. Een boekbespreking, Mark de Haas EN VERDER Ruimte voor professionaliteit. Wat scholen kunnen leren van zelfsturende teams, Desiree Berendsen Vreemde vogels in je school. Zij-instromers zijn bijzondere starters, Lia Huisman en Edith Pijpers-Streefkerk De derde leerweg in het mbo: Responsiviteit van roc’s. Resultaten uit het ECBO-TIAS Discussiepanel, Henk Ritzen Rubrieken Strip Column – Willem de Vos Bestuur Beleid Beschouwing Onderwijs over de grenzen Column – Daniel Bonder Boeken
€ 6,95Onderwijs & Onderzoek (juni 2021)
In zijn tweede column voor DNM pleit Willem de Vos onder andere voor meer ruimte in het onderwijs voor onderzoek en onderzoeksvaardigheden: Hoe mooi zou het zijn als onderzoeksvaardigheden gewoon onderdeel zouden uitmaken van het curriculum, vanaf de brugklas. Zeker op een school die zich Academische Opleidings School mag noemen. Met een onderzoeksagenda, onderzoekende docenten en een onderzoekscoördinator. Zodat leerlingen al vroeg wetenschap op waarde weten te schatten. Er niet intuinen als iemand beweert dat iets wetenschappelijk is bewezen en evenmin als iemand volhoudt dat wetenschap ook maar een mening zou zijn. Een kernachtig statement over de betekenis van onderzoek voor de onderwijspraktijk, het thema van deze DNM. In zes bijdragen worden zes uiteenlopende perspectieven en initiatieven belicht over onderwijs en onderzoek. Vier leden van ons redactieteam leiden het thema kort en lichten de verschillende bijdragen toe. Duidelijk wordt dat de verbinding tussen onderwijs en onderzoek steeds hechter wordt en vooral meer praktijkgericht. Een mooi voorbeeld hiervan is ook de bespreking van Beter onderwijs door praktijkonderzoek van Van Wessum en Pruis: een praktische gids om met plezier onderzoek op te zetten in de eigen school, zoals de ondertitel luidt. Na het themadeel vindt drie artikelen, die elk een actueel onderwerp uitwerken. Mentink, Coppoolse en Bakker beschrijven de rol van de schoolleider bij gespreid leiderschap in de school, een mooi vervolg op ons thema in de vorige DNM. Boerefijn gaat nader in op het geluk van jongeren, een onderwerp dat juist in deze tijd bijzondere aandacht verdient. In gesprek met Ineke Bosman verkent Carla Desain in haar artikel de hoogbegaafdheid bij meisjes en bij leerlingen met een niet-westerse achtergrond. Te vaak nog worden vooral witte jongens gesignaleerd als hoogbegaafd. Tot slot vraag ik graag bijzondere aandacht voor onze vaste rubrieken. In Bestuur Beleid Beschouwing gaat Sietske Waslander dieper op het Nationaal Programma Onderwijs en signaleert nodige problemen, maar draagt ook twee routes om oplossingen te vinden voor deze problemen. In de rubriek Onderwijs over de grenzen schrijft Rudie Schollaert over het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit Erasmus+. De Engelsen kiezen voor een Global Britain. Hieraan liggen, volgens Schollaert, twee factoren ten grondslag. De tweede factor is “om het eens even heel oneerbiedig te stellen het Brits chauvinisme. In de cultroman Lord of the Flies van William Golding zegt Jack “After all, we’re not savages. We’re English. And the English are best at everything.” Ja, dan heb je Europa niet meer nodig. In onze rubriek Boeken schrijft Marc Vermeulen een mooie recensie over 100 jaar beroepsonderwijs in Nederland van Ruud Klarus. In één van de komende nummers hopen we aandacht te besteden aan het mbo, dat dit jaar het 25-jarig jubileum viert. Wij wensen iedereen weer veel leesplezier en inspiratie. De redactie INHOUD THEMA Redactioneel Onderwijs en onderzoek - nieuwe samenwerkingsvormen; Inleiding op het themakatern, Jeroen Onstenk, Pieter Leenheer, Margriet van der Sluis en Anneke Westerhuis Benutten van kennis uit onderzoek door leraren, Patrick van Schaik en Pepijn Paalvast Beter gebruik van onderwijsonderzoek: de rol van onderzoekers, Jelle Kaldewaij De betekenis van onderzoek voor de praktijk in drie voorbeelden, Margriet van der Sluis Schoolleider cruciaal; Samen werken aan onderzoek: wat werkt? Ditte Lokhorst, Claudy Oomen en Willemijn Schot Onderzoek, hoe beoordeel je dat als onderwijsprofessional? Niek van den Berg Er is een goed gesprek over onderwijs en onderzoek nodig; Over het verschralende effect van effectiviteitsonderzoek, Renske Valk en Rob Martens EN VERDER Gespreid leiderschap en de beliefs van de schoolleider, Robert Mentink, Remco Coppoolse en Cok Bakker Wat kan de school betekenen voor het geluk van jongeren? Jacqueline Boerefijn Het heersende beeld van hoogbegaafdheid is eenzijdig, Carla Desain Rubrieken Strip Column – Willem de Vos Bestuur Beleid Beschouwing Onderwijs over de grenzen Column – Daniel Bonder Boeken
€ 6,95Leiderschap van leraren (maart 2021)
In de laatste aflevering van de vorige jaargang van DNM hebben we al aangekondigd dat ons vakblad over onderwijs en leiderschap een nieuwe vorm krijgt. Na zeven jaargangen laten we het onderscheid tussen Magazine en Focus los en krijgt vanaf nu elke DNM een eigen thema. Voor 2021 hebben we voor de volgende thema’s gekozen: het leiderschap van leraren, de betekenis van onderwijsonderzoek voor de dagelijkse onderwijspraktijk, de wereld van onderwijsbestuur en wat verstaan we onder goed werk. Elk thema wordt uitgewerkt aan de hand van recent wetenschappelijk onderzoek en bijdragen vanuit de praktijk. In dit eerste nummer zien we deze aanpak meteen terug in de uitwerking van het thema over het leiderschap van leraren. Naast wetenschappers en onderzoekers, komen ook de leraren zelf aan het woord. Naast de thema-artikelen heeft elke DNM, net als voorheen, ook enkele algemene artikelen waarin een actueel onderwerp wordt uitgewerkt. Zo werken in dit nummer Jeroen Onstenk en José van den Berg de stelling uit, dat kennisontwikkeling in het mbo weinig aandacht krijgt omdat in de oriëntatie op beroepsopgaven en het leren in de praktijk, vanuit een te smal perspectief naar kennis wordt gekeken. Het ontwikkelingsperspectief van wendbaar vakmanschap vraagt daarentegen een breed en gelaagd palet aan kennis met sterke onderlinge verbindingen. De beide auteurs focussen op de betekenis van kennisontwikkeling in het opleiden naar vakmanschap. In zijn bijdrage over intern toezicht gaat Hartger Wassink in op de vraag welke nieuwe structurele aanknopingspunten kunnen worden geformuleerd om het intern toezicht op onderwijsorganisaties te verbeteren en welke meer ‘harde’, waarneembare elementen van goed toezicht kunnen worden benoemd, die geldig zijn in verschillende contexten en gekozen modellen voor toezicht en bestuur. Wat verder blijft zijn onze columns en de rubriek Boeken, Bestuur en Beleid en Onderwijs over de grenzen. Nieuw is de column van Willem de Vos. Hij is rectorbestuurder van het Christelijk Lyceum Veenendaal. Daarvoor was hij 16 jaar lang senior-adviseur en partner bij adviesbureau BMC. Willem de Vos begon zijn loopbaan als leraar Godsdienst in 1981. Ook in onze redactie hebben we de verbinding van wetenschap en onderwijspraktijk weten te versterken. Vijf nieuwe redactieleden zorgen niet alleen voor een behoorlijke verjonging, maar versterken ook de zo noodzakelijke verbinding tussen de dagelijkse praktijk, de opleiding en wetenschappelijk onderzoek. Nieuw in de redactie zijn: Jitske Brinkman (als onderwijsadviseur werkzaam bij NUOVO), Sietske Hendriks (bestuurssecretaris bij SCOL), Jeroen Onstenk (emeritus lector Pedagogisch en didactisch handelen in het onderwijs bij Hogeschool Inholland), Tanja de Ruijter (rector van SG De Huizermaat) en Margriet van der Sluit (Academic Director en onderzoeker bij TIAS). Een klein netwerk van correspondenten houdt de redactie scherp als het gaat om actuele vraagstukken die om verdieping vragen of om aandacht in onze Nieuwsbrief, die eveneens vier keer per jaar verschijnt. Wij wensen iedereen veel leesplezier en inspiratie. De Redactie INHOUD - Kennis als fundament van wendbaar vakmanschap, Jeroen Onstenk en José van den Berg - Burgerschapsonderwijs en Forums kijk op democratie, Pieter Leenheer THEMA: Leiderschap van leraren Inleiding op het thema, Redactie Gespreid leiderschap, Anje Ros, Loes van Wessum en Marlon van de Put Docenten over hun leiderschap, Jitske Brinkman, Tanja de Ruijter en Anneke Westerhuis Leraren als motor voor schoolontwikkeling, Peter Sleegers, Margriet van der Sluis en Hans van Dael Hoe leraren leiderschap kunnen ontwikkelen en delen, Marco Snoek, Brigit Verbeek en Simon Verwer - De cirkel is rond, Hartger Wassink Rubrieken Bestuur Beleid Beschouwing Column, Willem de Vos Column, Daniel Bonder Onderwijs over de grenzen Strip Boeken
€ 6,95Leiderschap in tijden van corona (december 2020)
Ongetwijfeld zal 2020 de geschiedenisboeken ingaan als het jaar waarin het coronavirus de wereld in zijn greep hield. Het virus raakte niet alleen de gezondheid, maar zo goed als alle sectoren van de samenleving. Ook het onderwijs. Voor de zomervakantie gingen de scholen zelfs voor een langere periode dicht en werd het onderwijs digitaal aangeboden. In dit nummer van DNM is de Focus geheel gewijd aan corona en het onderwijs. Onze redacteuren Pieter Leenheer en Gerritjan van Luin hebben er samen met een aantal bestuurders, schoolleiders, leraren en adviseurs een extra dikke, en vooral boeiende, Focus over gemaakt. Vanwege de omvang van de Focus hebben we het Magazine moeten inkorten. Over Focus en Magazine gesproken: na zeven jaargangen krijgt DNM in 2021 een nieuwe vorm, waarin het onderscheid tussen het Magazine-deel en het Focus-deel wordt losgelaten. Daarvoor in de plaats krijgt het blad elk kwartaal een thema van een wat beperkter omvang en meer nog dan voorheen worden deze thema’s verbonden aan onderwijs en leiderschap. Daarnaast blijven de artikelen uit het veld en de wetenschap. Overigens ondergaat ook de redactie de nodige wijzigingen. We prijzen ons zeer gelukkig dat we in 2021 met een vernieuwde en uitgebreide redactie aan het werk gaan met ons vakblad. Margriet van der Sluis en Sietske Hendriks zijn eerder dit jaar al toegetreden tot de redactie en in 2021 sluiten Tanja de Ruiter, Jeroen Onstenk en Jitske Brinkman aan. Met deze redactie van tien hebben we een team waarin wetenschap en praktijk beide goed vertegenwoordigd zijn. Onze hoofdredacteur, Arie Olthof, zal met ingang van de nieuwe jaargang terugtreden en als adviseur verbonden blijven aan de redactie. Arie heeft zich zeven jaar ingespannen om ons vakblad een plaats te geven in het onderwijsveld en met succes. De redactieleden willen hem daarvoor hartelijk danken en zijn blij dat hij met al zijn ervaring als adviseur in beeld blijft. Twee vaste medewerkers zien wij in 2021 niet terug. Hans van Dijck heeft voor dit nummer zijn laatste bijdrage geschreven in zijn mooie rubriek “Hoe zit het met uw …” waarin hij vanuit een vaak onverwacht perspectief aandacht gaf aan een bijzonder onderwerp aan de hand van een boek. In dit nummer gaat het over Introvertie. Edith Hooge heeft jarenlang, samen met Sietske Waslander, de rubriek “Beleid en Bestuur” verzorgd, maar moet daar wegens drukke werkzaamheden mee stoppen. Langs deze weg bedankt de redactie Hans en Edith voor hun mooie en uitdagende bijdragen aan ons vakblad. Wij wensen iedereen die dagelijks werkt aan goed en mooi onderwijs fijne feestdagen, een welverdiende vakantie en een hoopvol 2021. De Redactie Inhoud MAGAZINE Vier uitdagingen ter verbetering van het vertrouwen in schooladviezen, Anneke Timmermans, Marleen Brans, Anja Kroesbergen en Ruth van Ringelesteijn Docenten gezocht voor Sterk Techniekonderwijs, Eva Voncken, José Mulder e.a. Rubrieken Bestuur Beleid Beschouwing Hoe zit het met uw Onderwijs over de grenzen Boeken FOCUS OP Inleiding Pieter Leenheer De grote lijnen Leiderschap in tijden van corona, Pieter Leenheer en Gerritjan van Luin Kink in de kabel of kans? Covid-19 en onderwijs, Frans Schouwenburg en Laura Westerveld Corona: een katalysator voor professionalisering op de werkvloer? Rudi Schollaert Houtje-touwtje of innovatieonderzoek? Het mbo na de coronatsunami, John Schobben Ervaringen Alles is anders, Jeanette Oostijen Meebewegen zonder om te waaien. Koersen op je waarden in onzekere tijden, Tanja de Ruijter Crisis gebruiken om organisatie te verbeteren, Judit Weekenborg Hoe loods ik mijn school door corona? Tom Navis 100 dwaze dagen Dagboek van een adviseur in coronatijd, John Schobben Wat corona mij heeft geleerd? Dat we zo druk zijn met onszelf! Anne Jan van den Dool Professionaliteit Hoe een crisis je ook kan helpen steviger te staan, Gerritjan van Luin en Manon Ruijters “Je moet in staat zijn na te denken wat je eigenlijk met je onderwijs wilt” Pieter Leenheer Die hele coronaperiode kwam voor ons uit de lucht vallen” Pieter Leenheer Nabeschouwing Corona als doorbraak, Hartger Wassink
GratisPubliek versus privaat (september 2020)
Met het verschijnen van deze De Nieuwe Meso is het nieuwe schooljaar voor het primair en voortgezet onderwijs weer begonnen en wordt ook in het mbo de draad weer opgepakt. In de redactionele bijdrage in het vorige nummer hebben we al aandacht besteed aan deze bijzondere tijden en de (nieuwe) ervaringen die we opdoen in het onderwijs. In het decembernummer is het Focusdeel geheel gewijd aan de betekenis van de ervaringen die we in deze bijzondere periode opdoen in het onderwijs. In het magazinedeel van dit nummer vinden we allereerst twee bijdragen waarin aandacht wordt gevraagd voor het werken met en in teams. Ben van der Hilst gaat uitdagend in op de vraag hoe het werken met teams de kwaliteit van de onderwijsorganisatie kan versterken. Volgens Van der Hilst zijn scholen te typeren als ‘sturingszwakke’ organisaties, wat verklaart dat acties die verbeteringen beogen moeizaam verlopen en niet of maar matig tot kwaliteitsverbetering leiden. In haar bijdrage belicht Mieke Koeslag-Kreunen drie inzichten uit haar onderzoek voor het werken in teams. Achtereenvolgens gaat ze in op teamleren als de sleutel voor onderwijsontwikkeling, een gedeelde taakontwikkeling als voorwaarde voor teamleren en de betekenis van collectief leiderschap. Inge Geurts verkent in haar bijdrage het leidinggeven aan differentiatie naar aanleiding van de ontwikkelingen op haar school in Velp. Ook daar bleek het realiseren van differentiatie in de klas een moeizaam proces met aanvankelijk weinig resultaat. Peter Leisink en Eva Knies gaan in op de beleidsontwikkeling en implementatie van strategisch personeelsbeleid en de cruciale koppeling van de professionele ontwikkeling van leraren en schoolleiders aan onderwijsontwikkeling. Zij doen dit aan de hand van de resultaten van in 2019 uitgevoerd onderzoek onder schoolbesturen in het voortgezet onderwijs en in vervolg op een eerdere bijdrage in De Nieuwe Meso in 2017. In de laatste bijdrage neemt Ruth Harmsen ons mee in haar promotieonderzoek naar stress onder beginnende docenten, dat zij onlangs heeft afgerond. Vier jaar lang heeft zij van meer dan 500 beginnende docenten uit het hele land via vragenlijsten, observaties en diepte-interviews stresservaringen bijgehouden en in kaart gebracht en daarbij vooral ook gekeken naar factoren die van invloed zijn op meer of minder stress bij beginnende docenten. De Focus is ditmaal geheel gewijd aan privaat en publiek onderwijs. De afgelopen jaren hebben we de belangstelling voor privaat onderwijs zien groeien. Bijzondere onderwijsconcepten, extra steun voor zoonlief of een herkansing na een mislukte schoolloopbaan in het reguliere onderwijs hebben voor een gestage groei van het private onderwijs gezorgd. In de Focus wordt aan de hand van interviews met betrokkenen uit het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs en enkele beschouwende artikelen de relatie tussen het privaat en publiek onderwijs nader verkend. Hierbij komen ook toekomstige ontwikkelingen aan bod. De Redactie Inhoud MAGAZINE Teamgericht organiseren in het onderwijs Ben van der Hilst Effectief teamwerk voor onderwijsontwikkeling Mieke Koeslag-Kreunen Leidinggeven aan leren differentiëren Inge Geurts Strategisch personeelsbeleid: belangrijke maar lastige opdracht Peter Leisink en Eva Knies Beginnende docenten en stress Ruth Harmsen Rubrieken Bestuur Beleid Beschouwing Hoe zit het met uw Onderwijs over de grenzen Boeken FOCUS OP Inleiding; Publiek en privaat onderwijs Wouter Jacobs en Jolanda Botke Publiek en privaat onderwijs in het po, vo, mbo en hbo Renée van Schoonhoven Column: Ruim baan voor het privaat onderwijs Frank Studulski Leven lang ontwikkelen vraagt eigen regie en samenwerking Ria van ’t Klooster Publiek-private samenwerking in het hbo is zelden een goed plan Jolanda Botke De vele betekenissen van publiek en privaat in het middelbaar beroepsonderwijs Anneke Westerhuis Column: Een geluid vanuit de eigen vrije praktijk Thom Wildeboer Samen op weg om een leven lang ontwikkelen makkelijker te maken Tijs Pijls Epiloog Wouter Jacobs en Jolanda Botke
€ 6,95Onderwijs en ICT (juni 2020)
Uitspraken over hoe ‘de wereld na corona’ eruit zal zien, zijn hoogst speculatief en doordrenkt van wensdenken – nog los nog van de vraag of en wanneer we kunnen spreken van een wereld na corona. Ook de betekenis van de coronacrisis voor het onderwijs in scholen laat zich lastig inschatten. Weliswaar hebben scholen door de noodzaak van de abrupte sluiting voor fysiek onderwijs op uiteenlopende manieren afstandsonderwijs vorm gegeven, maar wat daarvan zal overblijven als die noodzaak wegvalt, valt nog te bezien. Onder druk wordt alles vloeibaar, maar vloeit het straks weer terug naar zoals het was, of krijgen we een nieuwe stolling? Ruimte voor dialoog en reflectie hierover is er nauwelijks; enerzijds doordat iedereen in het onderwijs de handen vol heeft aan het hier en nu; anderzijds ook doordat we in het onderwijs niet erg goed zijn in een toekomstgerichte dialoog ten behoeve van collectieve actie. Tegelijkertijd zou het een gemiste kans zijn als we niet proberen een aantal lessen te trekken uit deze unieke periode. We willen dit graag faciliteren en hebben het focusdeel van het decembernummer van De Nieuwe Meso hiervoor gereserveerd. Hoe dat er dan gaat uitzien, weten we nu nog niet, maar mocht je daar op een of andere manier aan bij willen dragen, neem dan contact op via redactie@denieuwemeso.nl. Onze tip: houd alvast wel een logboek bij met ervaringen, waarnemingen en reflecties, als waardevolle bron om straks in het najaar te kunnen gaan bijdragen. De artikelen in het voorliggende nummer stammen uit het pre-coronatijdperk. Toch is het focusdeel over ICT-gebruik in het onderwijs in het licht van de coronacrisis hoogst actueel en bruikbaar, omdat het volop handvatten bevat voor borging en doorontwikkeling van de ervaringen die nu met digitaal afstandsonderwijs worden opgedaan – of klinkt hier toch iets van wensdenken in door? Zoals gezegd: onder druk wordt alles vloeibaar. Dat principe lijkt ook een rol te hebben gespeeld in Zeeuws-Vlaanderen, waar onder druk van de voortgaande krimp besturen in staat waren over hun spreekwoordelijke schaduw te springen. In het openingsartikel in het magazinedeel doet Piet de Witte hiervan verslag. Het laat mooi zien dat druk alleen niet genoeg is; ook organisatie en support zijn belangrijke stimulerende factoren om tot collectieve actie te komen. Het artikel van Van Dael, Sleegers en Veldt, ook over collectieve actie, maar dan binnen een samenwerkingsverband passend onderwijs, benadrukt het belang van professionele drive als stimulerende factor. Het artikel van Bouwmeester-de Vos en Halin ten slotte over differentiatie laat het belang zien van een goed onderbouwd, ingebed en praktisch instrument om tot ontwikkeling te komen. De vaste bijdrage van Hans van Dijck (“Hoe zit het met”) en van Sietske Waslander (Bestuur, Beleid, Beschouwing) dragen wel de sporen van de coronacrisis. Waslander sluit aan bij het thema van het focusdeel van het vorige nummer: kansengelijkheid, een thema dat in deze coronatijd extra wordt belicht. Of die aandacht wegebt als de coronacurve verder zal zijn afgevlakt, zal de tijd leren. Als bestuurders en beleidsmakers er echt iets mee willen, dan adviseren we hen om in ieder geval de bijdrage van Waslander ter harte te nemen. De redactie Inhoud MAGAZINE Samenwerking in een krimpregio Piet de Witte Zorg met impact Hans van Dael, Peter Sleegers en Anne Veldt Differentiëren: van afvinken naar ‘aanvonken’ Kim Bouwmeester - de Vos en Jan Halin Rubrieken Bestuur Beleid Beschouwing Hoe zit het met uw Onderwijs over de grenzen Boeken FOCUS OP Inleiding; Onderwijs en ICT Pieter Leenheer en Gerritjan van Luin Ontwikkelingen: 1980 - 2050 Van optie naar noodzaak Alfons ten Brummelhuis Leren in het Nederland van later Monique Turkenburg en Lex Herweijer Toepassingen Ervaringen met leren en lesgeven op maat met ICT Liesbeth Kester, Wilfried Admiraal en Ditte Lockhorst Ambities van de mbo-sector Leo Bakker en Els Booij, Manon Geven Naar een effectief, efficiënt en aantrekkelijk gebruik van leertechnologie Wilfred Rubens Boek: Teachers vs Tech? Gerritjan van Luin Reflecties De leerling als meetobject Justian Knobbout Waarom digitalisering niet zonder ethiek kan Remco Pijpers Onderwijs en big tech: samenwerken of breken? Pieter Leenheer Boek:De platformsamenleving Gerritjan van Luin Uitleiding Gerritjan van Luin en Pieter Leenheer
€ 6,95Gelijke Kansen in het Onderwijs (maart 2020)
INHOUD "Gelijke kansen in het onderwijs" MAGAZINE Schoolleiders over keuzes en het Curriculum.nu, Marjolijn Voogel Vernieuwing van het vmbo: meer dan een nieuw jasje, Eva Voncken, Emina van den Berg, Karien Coppens, Djoerd de Graaf, Christoph Meng en José Mulder Verbetering van de huidige vo-eindexamenpraktijk, Dick van der Wateren Beroepsvorming van leraren in het voortgezet onderwijs, Marc Vermeulen FOCUS OP KANSENGELIJKHEID Introductie op het thema kansenongelijkheid, Jan Maarse, Anneke Westerhuis, Sietske Hendriks en Arie Olthof 1. Gedeelde verantwoordelijkheid voor een gezamenlijke aanpak; Gelijke kansen, Eddie Denessen 2. Het onderwijs is niet beter dan de samenleving, Jan Maarse en Sietske Hendriks Column; Gelijke kansen: een sympathiek idee? Douwe Brouwer 3. Drie uitdagingen om alle leerlingen gelijke kansen te geven, Inge de Wolf, Roel Ariës en Sanne van Wetten 4. Toelatingsbeleid en kansengelijkheid, Guido Walraven, Paco Lucassen, Jeroen Onstenk en Jeroen Peters Column; Kansengelijkheid: een opgave voor het onderwijs? Frits Hoekstra 5. Nieuwkomers in het vo; Noodzaak tot nieuwe vormen van samenwerking, organisatie en aanbod, Maaike Hajer en Paulien Muller 6. Effectief lokaal onderwijskansenbeleid, Frank Studulski Epiloog, Sietske Waslander Onderwijs2032 dreigde te verzanden en werd opgevolgd door Curriculum.nu, dat ondertussen ook in de grindbak lijkt te zijn gestrand. Het toont maar aan hoe lastig het is om binnen het Nederlandse onderwijsbestel vernieuwing van de grond te krijgen. Succesvolle verandering lijkt dan toch vooral van schoolleiders te moeten komen, die voorwaarden weten te creëren zodat teams stappen kunnen zetten. Zie bijvoorbeeld in het magazinedeel het artikel van Marjolijn Voogel over de rol van schoolleiders bij curriculumontwikkeling en het artikel van Eva Voncken c.s. over de vernieuwing van de beroepsgerichte programma’s in het vmbo. Lastiger wordt het als vernieuwingen een fundamenteel karakter hebben en het bestel betreffen. De recente voorstellen van een coalitie van onderwijsorganisaties onder de noemer Toekomst van ons onderwijs vallen in deze categorie (zie https://toekomstvanonsonderwijs.nl/bestand/). Deze coalitie hoopt dat, via de verkiezingsprogramma’s van politieke partijen, hun voorstellen in het regeerakkoord van het volgende kabinet zullen belanden. Het uitgangspunt dat als je iets gedaan wilt krijgen, het belangrijk is dat het in het regeerakkoord komt te staan, klopt. Maar of het lukt om via deze route bovenlangs, onderwijsverandering te agenderen, valt nog te bezien. De totstandkoming van verkiezingsprogramma’s en regeerakkoorden kennen immers een eigen dynamiek. Wat qua agendering wel goed werkt, is als de Inspectie van het Onderwijs in de jaarlijkse Staat van het Onderwijs de noodklok luidt rond een specifiek thema. Dit gebeurde bijvoorbeeld enige jaren geleden toen de inspectie liet zien dat er in het onderwijs sprake was van toenemende kansenongelijkheid. Sindsdien figureert het thema op beleidsagenda’s van scholen, schoolbesturen en overheden. Voor ons voldoende aanleiding om er in het focusdeel uitgebreid bij stil te staan. Terzijde: hoe de inspectie er destijds toe kwam om kansenongelijkheid te agenderen, is een vraag die we in het focusdeel niet beantwoorden. Interessant is de vraag wel, als je afgaande op recente berichten, je realiseert dat inspecties minder onafhankelijk zijn dan je zou mogen verwachten. Hoe komt onderwijsverandering tot stand? Cruciaal zijn natuurlijk docenten en leraren en daar zit dan meteen ook een belangrijke bottleneck. Leek het er enige jaren geleden op dat er een soort van lerarenrevolutie gaande was en leraren hun plek in het georganiseerde onderwijsveld opeisten, inmiddels lijkt dat elan te zijn weggeëbd. Een beperkt deel van de docenten en leraren laten zich voor wat betreft hun rol als werknemer vertegenwoordigen door vakbonden, die het onderling overigens lang niet altijd eens zijn. Beroepsmatig zijn docenten en leraren nauwelijks georganiseerd, waardoor in vergelijking met andere professies de beroepsvorming achterblijft. Hierover schreef redactielid Pieter Leenheer het boek De bril van de leraar, wat voor Marc Vermeulen de aanleiding vormde om in het magazinedeel stil te staan bij beroepsvorming van leraren. Hij concludeert: “Willen leraren in Nederland hun plek kunnen pakken, dan zullen ze meer van zich moeten laten horen en een proactieve en constructieve rol in het debat over onderwijs moeten claimen.” De redactie (redactie@denieuwemeso.nl)
€ 6,95Onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk (december 2019)
INHOUD ''Onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk" Leraren en schoolleiders: leiders en volgers, Marco Snoek Collegiaal waarderend onderzoek, Annechien van Buurt en Eefje Teeuwisse Motor voor innovatie en kwaliteit van opleiden, Eline van der Net en Ellen Hanselman Leiderschap en plein public, Anne Jan van den Dool Focus op...'Onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk' Introductie Wat weten we nu eigenlijk?, Pieter Leenheer, Gerritjan van Luin, Anje Ros en Leezan van Wijk Onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk Vier randvoorwaarden voor een succesvolle verbinding, Maartje Kouwenberg, Jelle Kaldewaij en Linda Sontag Evidence informed werken aan werkplekleren in het mbo, Niek van den Berg en Jeroen Onstenk Onderzoek in de opleiding, Anje Ros Aanjagen van een sterke onderzoekscultuur, Leezan van Wijk Onderwijsonderzoek wint aan invloed, maar er is geld nodig, Monique Marreveld De Kennisrotonde en de onderwijspraktijk, Simone van Barneveld Vraagarticulatie, Niek van den Berg en Christa Teurlings Laat onderwijsonderzoek vooral aansluiten bij de vragen van de leraren, Gerritjan van Luin en Pieter Leenheer Reflecties Wat vraagt het onderwijs van ons? Hester IJsseling Onderzoek vraagt vooral om een gezonde dosis realisme, Leezan van Wijk en Pedro de Bruyckere De onttroning van de pedagogiek, Pieter Leenheer Het (on)gelijk van de wetenschap, Gerritjan van Luin Over de waarheid leren spreken, Jan Bransen Het goede gesprek over onderwijs: polemiek of dialoog? Gerritjan van Luin Eerder dit jaar verscheen De kracht van niet-weten. In dit boek beschrijft Louis Steeman wat volgens hem de essenties zijn van ontwikkelingsgericht organiseren. Op twee plaatsen in het magazinedeel besteden we er aandacht aan: Hans van Dijck schrijft erover in zijn de rubriekHoe zit het met, en Jolanda Botke wijdt er in de boekenrubriek een uitgebreide recensie aan. Ogenschijnlijk wisten zij niet dat ze allebei over de kracht van niet-weten wilden schrijven. En dat in een nummer van De Nieuwe Meso waarin het focusdeel juist gaat over kennis en over de vraag wat er nodig is om vruchtbare samenwerking te bevorderen tussen onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk. O ironie. Overigens zul je als de lezer van dit nummer gaandeweg merken dat de aandacht voor het niet-weten enerzijds en die voor onderzoeksmatige kennis in de onderwijspraktijk elkaar niet per se bijten; sterker nog, er is een raakvlak tussen beide. Dat raakvlak is ruimte; ruimte die volgens Steeman een voorwaarde is voor ontwikkelingsgericht onderwijs; ruimte die volgens meerdere auteurs in het focusdeel nodig is om onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk meer op elkaar te betrekken om zo onderwijs meer evidence informedte maken. Een van de hardnekkige problemen in het onderwijs is de werkdruk die veel docenten ervaren, zoals dat tijdens de recente acties andermaal over het voetlicht is gebracht. Eigenlijk gaat het dan ook over ruimte en vooral het ontbreken daarvan. Natuurlijk zijn hogere salarissen nodig, maar kijk je de actievoerders in hun hart, dan zul je bij de meesten zien dat ze vooral meer ruimte willen om te kunnen doen wat er volgens hen echt toe doet. Belangrijke vraag in dit kader is: wanneer en hoe zijn we de ruimte kwijtgeraakt? En: hoe krijgen we die terug? Wie moeten wat doen? Naast het probleem van de werkdruk kent ons onderwijs nog andere hardnekkige problemen. Denk aan de vroegselectie, opwaartse druk, tanende onderwijskwaliteit, een onduidelijke zeggenschapsstructuur, enzovoorts. In 2020 willen we aan een aantal van die hardnekkige problemen aandacht besteden. Niet uit zwartgalligheid, maar juist om bij te dragen aan een ontwikkelingsgerichte onderwijsagenda. Wil je meedenken of schrijven, heb je tips of ideeën: laat het ons weten via redactie@denieuwemeso.nl. Voor nu wensen we je veel plezier toe bij het lezen van dit boordevolle nummer… hopelijk vind je er de ruimte toe! De redactie
€ 6,95Het MBO schakelt door (september 2019)
INHOUD "Het MBO schakelt door" Vrijmoedig spreken en openhartig luisteren op school, Frank Weijers Van projectonderwijs naar gepersonaliseerd leren, Bas Smies Hoera, we zijn een krimpschool!, Jaap Peters en Naomi Klok Een stelselwijziging op kousenvoeten, Mirjam van Halem Focus op...'Het MBO schakelt door' Het is tijd dat we ‘groter’ denken, Edwin Kaats, Herman Klop Service out is service in, Mbo-instellingen in het netwerk, Frans de Vijlder Van data naar informatie en inspiratie, Student analytics, Theo Bakker, Ron Evers Ondertussen in het vmbo, Anneke Westerhuis, Renée van Schoonhoven Doe de Dinges! Samenwerken in het mbo?, Hans Bosselaar, Duco Bannink Het Kodakmoment voor het mbo en de bestuurlijke consequenties daarvan, Marc Vermeulen Met gemengde gevoelens kijken we vanuit Nederland naar het Brexit-drama: emoties als verbazing, leedvermaak, maar vooral bezorgdheid wisselen elkaar in hoog tempo af. Dit is wat er gebeurd als democratie wordt verengd tot uitvoering geven aan de wil van de meerderheid, zonder aandacht te besteden aan wat de minderheid wil. Natuurlijk moeten er knopen worden doorgehakt, waarbij de wil van de meerderheid richtinggevend zal zijn, maar als de minderheid daar niet goed in wordt meegenomen, dan is dat een recept voor rancune. Hoe kunnen meningen en gevoelens van de minderheid – die in het geval van de Brexit behoorlijk groot is, maar dit terzijde – ook een goede plek krijgen in besluitvormingsprocessen? Die vraag speelt niet alleen op landelijk, politiek niveau, maar in alle situaties waar mensen met elkaar samenwerken, dus ook in het onderwijs. Deep democracy zou zo maar een manier van (samen)werken kunnen zijn, die daarbij behulpzaam is. In het openingsartikel schetst Frank Weijers wat de essentie van Deep Democracy is en hoe die werkwijze ervoor kan zorgen dat “het allerbeste besluit” wordt genomen. In het onderwijs hebben we het graag over het verkrijgen van draagvlak, maar in de praktijk komt dat er vaak op neer dat mensen met harde dan wel zachte hand worden verleid in te stemmen met plannen die elders – lees: aan de top - zijn bedacht. Deep Democracy daarentegen benut de denkkracht van iedereen, van meet af aan. De “draagvlakbenadering”, voor zover die al paste binnen een sector waarin vooral hogeropgeleide professionals werkzaam zijn, is eigenlijk passé als je ziet dat onderwijsinstellingen zich meer en meer ontwikkelen tot netwerkorganisaties, dat wil zeggen organisaties die in het realiseren van doelstellingen sterk afhankelijk zijn van samenwerking met andere organisaties. Hierdoor worden de grenzen van de eigen organisatie steeds meer fluïde, terwijl er van een eenduidige hiërarchie steeds minder sprake is; de harkjes verdwijnen, leiderschap wordt gedeeld. De mate van ‘vernetwerking’ van onderwijsorganisaties varieert wellicht van onderwijssoort tot onderwijssoort, maar zeker in het middelbaar beroepsonderwijs is het samenwerken in netwerken vandaag de dag de enige manier om tegemoet te komen aan de maatschappelijke en economische dynamiek en jongeren goed voor te bereiden op de arbeidsmarkt van de toekomst. De artikelen in het focusdeel van het voorliggende nummer van De Nieuwe Meso, dat in zijn geheel gewijd is aan de ontwikkelingen rond en in het mbo, geven met elkaar een indringend beeld van de transformatie waar het mbo in zit en nog voor staat; een transformatie die zo fundamenteel is dat het bij een van de auteurs in het focusdeel de vraag oproept of we over enige tijd nog wel kunnen spreken van middelbaar beroepsonderwijs. Om de spanning erin te houden, zeggen we hier niet in welk hoofdstuk van het focusdeel de vraag naar het voortbestaan van het middelbaar beroepsonderwijs wordt gesteld; we hopen dat u al lezend De vernieuwde redactie
€ 6,95Professionele Cultuur (juni 2019)
INHOUD "Professionele Cultuur" (juni 2019) Beweging naar vernieuwing in het Montessori College, Iselien Nabben Bouwen aan een integraal kindcentrum, Irene Koning en Nicole van Rens Op weg naar gespreid leiderschap, Anje Ros en Brigit van Rossum Co-teaching in het primair onderwijs, Gijselien Grosman Bestuur Beleid Beschouwing Hoe zit het met uw... Boeken Focus op...'Professionele Cultuur' Inleiding, Wat is dat, een professionele cultuur? Henk Galenkamp Verhalen uit de praktijk, Henk Galenkamp, Gerritjan van Luin en Pieter Leenheer Column: De rode draden, Gerritjan van Luin Wie ben ik dat ik mijn collega aan mag spreken? Henk Galenkamp Hoe gaat u ervoor zorgen dat onze werkdruk omlaag gaat? Joost Kampen Boek: Now we’re talkin,Victor van Toer Macht speelt, Leidje Witte Boek: Het goede gesprek voeren, Gerritjan van Luin, Alles stroomt. Maar waar stroomt het naartoe? Lieuwe Koopmans Epiloog, Henk Galenkamp, Pieter Leenheer en Gerritjan van Luin Bij het verschijnen van het laatste nummer van de eerste vijf jaargangen van De Nieuwe Meso in december 2018 hebben we in ons redactioneel gewezen op deze mooie mijlpaal voor het enige vakblad in Nederland waarin onderwijs en leiderschap op elk niveau samenkomen. We hebben toen ook aangegeven dat het voor de komende vijf jaargangen belangrijk is in te zetten op nieuwe thema’s en nieuwe uitdagingen. Dit heeft ons ertoe aangezet op zoek te gaan naar nieuwe, jonge(re) redactieleden vanuit verschillende sectoren van het onderwijsveld. Wij prijzen ons gelukkig dat we in redelijk korte tijd in die zoektocht zijn geslaagd. Wij verwelkomen Jolanda Botke (opleidingsmanager NSO-CNA), Sietske Hendriks (bestuurssecretaris SCO Leiden), Wouter Jacobs (adviseur bij CINOP), Ankie Pijnenburg (adviseur bij Leeuwendaal) en Leezan van Wijk (directeur van Schoolleidersregister VO). Na de zomer sluit ook Margriet van der Sluis (assistant professor bij TIAS) aan bij de redactie. Met deze nieuwe redactieleden is niet alleen de gemiddelde leeftijd fors gedaald, maar zijn ook het primair onderwijs en het beroepsonderwijs beter vertegenwoordigd. Tevens hebben we hiermee de band met wetenschap, opleiding en praktijkonderzoek verstevigd. Daarnaast prijzen we ons bijzonder gelukkig dat Edith Hooge haar bijdrage blijft leveren aan De Nieuwe Meso, ook nu ze voorzitter is geworden van de Onderwijsraad. In de rubriek Bestuur Beleid Beschouwing start Edith Hooge in dit nummer een drieluik over lessen voor succesvol onderwijsbeleid. In de eerste bijdrage gaat het over de relatie tussen het onderwijsbeleid en de context waarin je beleid wilt realiseren. Nu we het toch over de vaste rubrieken hebben, vragen we ook graag aandacht voor de bijdrage van Hans van Dijck. In zijn rubriek Hoe zit het met uw … gaat hij steeds in op een relevant en actueel thema, verbonden aan een boeiende leestip. In dit nummer schrijft hij over de betekenis van moraliteit in het onderwijs. In een tijd waarin het beschimpen van mensen een acceptabele vechtstrategie lijkt te worden - niet alleen door anonieme figuren op sociale media maar ook door politieke nieuwkomers - is het van belang dat onderwijsleiders ervoor zorgen dat deze ordinaire moraliteit niet doordringt in scholen. Het focusdeel is geheel gewijd aan de professionele schoolcultuur. Vanuit drie hoofdthema’s wordt ingegaan op ervaringen uit de praktijk, het theoretische kader en de betekenis van hiervan voor het verder uitdiepen van professionele schoolcultuur. Het zijn niet alleen succesverhalen die aan de orde komen. Bijzondere aandacht verdient het groepsinterview met vier schoolleiders die openhartig spreken over hun teleurstellingen. Hun openhartigheid geeft aan hoe belangrijk het is ook aandacht te hebben voor de keerzijde van succesverhalen. De vernieuwde redactie
€ 6,95
