Alle artikelen
Wijsheid en leiderschap (volledige uitgave, 16 artikelen)
INHOUD THEMA ‘WIJSHEID EN LEIDERSCHAP’ (juni 2015) Een curriculum van Grote Vragen, Dick van der Wateren Gepersonaliseerd leren, Frank Studulski Bouwstenen voor toekomstgericht onderwijs, Filip Dochy Praktijk en onderzoek samen aan de slag, José Hermanussen en Ria Groenenberg Nabij leiderschap, Iwan Basoski Leiders gezocht Onderzoek Bestuur Beleid Beschouwing Hoe zit het met doorzettingsvermogen De jonge schoolleider Boeken Focus op… Introductie Wijsheid en leiderschap. Focus op niet-westerse inspiratiebronnen voor schoolleiders, Klaas Pit, Maarten Bremer en Marc Coenders De persoonlijke weg van de leider, Maarten Bremer Visjes bakken met Laozi, Carlo Hover De wijsheid van India: een persoonlijke weg naar binnen, Marc Coenders Afrikaans leiderschap: de gemeenschap als leidraad, Dick de Groot Redactioneel Veel meer dan in de afgelopen decennia gaat het in debatten in en rond het onderwijs over de waartoevraag, we signaleerden dat ook al in DNM 2.1. Je kunt je hoofd breken over hoe dat komt. Is het een reactie op het doorgeschoten rendementsdenken? Kunnen we het op het conto schrijven van de staatssecretaris en zijn #Onderwijs2032? Vanuit het westerse perspectief zoals we dat gewend zijn te hanteren, ligt zo’n vraag naar dé oorzaak nogal voor de hand. Maar als je je laat inspireren door een traditionele Chinese denkwijze zoals het daoïsme, dan realiseer je je dat het zinloos is te zoeken naar een oorzaak: ontwikkelingsprocessen zijn cyclisch, de polen van tegenstellingen volgen elkaar op. Het gaat bovendien niet om lineaire processen, maar om een ontwikkelingsveld waarin alle variabelen samen zorgen voor resultaten. Er is, met andere woorden, niet één oorzaak aan te dragen waarom de waartoe-vraag opeens op veel plekken wordt besproken. De voorgaande verwijzing naar het daoïsme is ingegeven door het focusdeel van dit nummer van DNM, dat in het teken staat van niet-westerse inspiratiebronnen voor leiderschap. Na lezing van dat focusdeel realiseer je je dat de vraag hoe het komt dat de waartoevraag thans zo populair is, geen bijster zinvolle vraag is. Vanuit Chinees perspectief is bijvoorbeeld de vraag hoe je als leidinggevende bij deze ‘emergente’ ontwikkeling kunt aansluiten, veel relevanter. Vanuit Indiaas perspectief zul je vooral de vraag stellen hoe je je er persoonlijk toe verhoudt. Vanuit Afrikaans perspectief ten slotte zul je je afvragen hoe je met de gehele schoolgemeenschap tot een gezamenlijk antwoord kunt komen. Contemplatie is het verbindende element van deze drie niet-westerse inspiratiebronnen, en dat is iets waarin we hier in Nederland niet erg sterk zijn. We moeten immers onverwijld aan de slag met #Onderwijs2032 en het nieuwe curriculum, met gepersonaliseerd leren, met toekomstgericht onderwijs, met het combineren van praktijk en onderzoek en met professionalisering, om maar even de onderwerpen van de artikelen in het magazinedeel van dit DNMnummer te noemen. Ons advies: neem kennis van die artikelen en schrijf op wat je eruit haalt voor je eigen praktijk. Leg dat lijstje vervolgens naast je neer, laat je inspireren door de niet-Westerse bronnen zoals die in het focusdeel bijeen zijn gebracht en kijk dan nog eens naar het lijstje. Het is niet ondenkbaar dat er daarna nog maar een topic overblijft. Welke? Het waartoe-topic natuurlijk! Ten slotte: in het actuele onderwijsdebat figureert het werk van onderwijspedagoog Gert Biesta veelvuldig. Reden voor ons om daar in DNM 2.3, die na de zomervakantie verschijnt, de focus op te richten. Voor nu wensen we je veel leesplezier toe met het voorliggende nummer en een mooie zomer.
€ 6,95Ontwikkeling van het vakmanschap van leraren (volledige uitgave, 18 artikelen)
INHOUD THEMA 'ONTWIKKELING VAN HET VAKMANSCHAP VAN LERAREN' (maart 2015) De Nieuwe Meso Rekenbeleid in vo en mbo, Renée van Schoonhoven Verbinding en dialoog als kritieke succesfactoren (tweeluik - deel 1), Iwan Basoski Het vertaalvermogen van schoolleiders (tweeluik - deel 2), Berit Lindemann Duurzame schoolontwikkeling, Hans van Dael, Tineke Drewes en Aris Fickweiler De taal van de leider, Frank Weijers Ecologie Internationaal Hoe zit het met uw Evidence based werken Onderzoek Boeken Focus op... Introductie op het thema Ontwikkeling van het vakmanschap van leraren, Arie Olthof en Pieter Leenheer Zin en onzin van professionalisering, Klaas van Veen Docentontwikkelteams en de professionalisering van docenten, Fer Coenders Leidinggeven aan een professionele leercultuur, Niek Bootsma Leraren doen het zelf, maar kunnen niet zonder hun schoolleiding, Kees Horsman Buitengebied tussen binnenwerelden. Over linking connections van scholen en het onderwijsdiscours buiten schooltijd onder leraren, Pieter Leenheer Het onzekere vakmanschap. Bij wijze van nabeschouwing, Pieter Leenheer Redactioneel Tijdens een lezersbijeenkomst medio november ontvingen we een groot aantal suggesties over inhoud en vorm van De Nieuwe Meso. De inhoudelijke suggesties, bijvoorbeeld over thema’s en toon, geven richting aan het redactiebeleid in de komende periode. Aan een suggestie over de vorm geven we meteen gehoor: met ingang van deze tweede jaargang beginnen we met het magazinedeel, waarna in het focusdeel een specifiek thema wordt uitgediept. Over het magazinedeel Zowel in als rond het onderwijs is met verbazing kennis genomen van de recente perikelen rond de invoering van de rekentoets, maar de aard van die verbazing verschilde. In het onderwijs verbazing over de halsstarrigheid waarmee de coalitie vasthoudt aan de invoering van de rekentoets. Buiten de sector verbazing over waarom dat onderwijs zo moeilijk doet: hebben ze dat rekenen nou nog niet op orde? In het openingsartikel laat Renée van Schoonhoven zien dat er over zin en onzin van het rekenbeleid veel meer valt te zeggen dan nu in de actuele discussie over een aspect ervan - de rekentoets - gebeurt. Wat blijkt? Het rekenbeleid bevat van meet af aan een forse weeffout: ingecalculeerd is dat een substantieel deel van de basisschoolleerlingen in het basisonderwijs niveau 1F niet zal halen, terwijl zij later in het voortgezet onderwijs minstens 2F moeten halen voor een diploma. Hoe valt dit te rijmen? De hele gang van zaken rond het rekenbeleid roept de vraag op hoe het kan dat ondanks alle landelijke overlegcircuits, er beleid wordt ontwikkeld dat zeker tot uitvoeringsproblemen zal leiden. Of komt dat juist door die overlegcircuits? Hoe dan ook, schoolleiders en -bestuurders moeten vroeger of later aan de slag met dat niet-passende overheidsbeleid. De uitdaging is dan het zo vorm te geven dat het aansluit bij de eigen schoolsituatie en bijdraagt aan de realisatie van de eigen doelstellingen. Het betrekken van leraren daarbij is essentieel. Hoe je als schoolleider of –bestuurder kunt schakelen - tussen beleid en praktijk en tussen buiten en binnen - staat in deze DNM centraal in een tweeluik met een artikel van Iwan Basoski en van Berit Lindemann. Over het focusdeel Nog even terug naar het rekenbeleid. Daarmee begeven overheid en politiek zich op het domein dat goed beschouwd aan de onderwijsprofessionals oebehoort. Hoe kan dat? Zou het beleid er anders uit hebben gezien als leraren een sterkere beroepsgroep vormen? Met die vraag zijn we aanbeland in het focusdeel, met als thema de ontwikkeling van het vakmanschap van leraren. Dat is al langer een hot item, maar ook hierbij geldt: het zijn vooral anderen die vinden dat leraren moeten professionaliseren. Hier ontstaat een paradox: als leraren dit heft niet in eigen handen nemen, kan alle aandacht voor professionalisering juist deprofessionaliserend werken. Anderzijds: om het heft in handen te kunnen nemen, is het nodig dat de beroepsgroep zich professionaliseert. Deze spanning vormt een rode draad in het focusdeel, dat uiteenlopende bijdragen over lerarenprofessionalisering bevat.
€ 6,95Leiderschap (volledige uitgave, 17 artikelen)
INHOUD THEMA 'LEIDERSCHAP' (december 2014) Focus op... Introductie : Leiderschap zonder control. Thijs Homans radicaal-interactionisme en de schoolleiderspraktijk van alledag, Klaas Pit, Gerritjan van Luin en Pieter Leenheer Het ene verhaal is het andere niet. Inleiding op het gedachtegoed van Thijs Homan, Gerritjan van Luin, Pieter Leenheer en Klaas Pit Een organisatie is geen spreeuwenwolk. Over Homans Et-ceteraprincipe en de dagelijkse schoolleiderspraktijk, Pieter Leenheer, Gerritjan van Luin en Klaas Pit Interactieperspectief op leiderschap, Thijs Homan Het (on)bewuste leiderschapsverhaal, Robert Mentink Wees een middel zonder doel!, René ten Bos Aarzelen voor leiders. In gesprek met Peter van Hekke over de haalbaarheid van heldhaftig aarzelen, Pieter Leenheer De Nieuwe Meso De beloften van ICT voor het onderwijs, Sietske Waslander Het leerpotentieel van grenzen, Ton Bruining Profilering en innovatie in het onderwijs, Frans de Vijlder Kwaliteitszorg op zijn Nederlands, Gilbert Deketelaere Ecologie Het zit het met uw... Je bent jong en je wordt schoolleider Onderzoek Internationaal Boeken Redactioneel Stelden we in het redactioneel in de vorige De Nieuwe Meso nog dat er op het gebied van het curriculum in het funderend onderwijs ‘iets in de lucht hing’, inmiddels weten we wat dat ‘iets’ is: de rijksoverheid wil een dialoog aangaan met leerlingen, leraren, ouders, scholen en andere belangstellenden over de vraag welke kennis en vaardigheden leerlingen in de toekomst nodig hebben. Medio november kondigde de staatssecretaris van OCW de dialoog aan, die op termijn moet leiden tot vernieuwing van de kerndoelen en eindtermen en tot een vernieuwd curriculum. Op het idee van een nationaal gesprek over het curriculum kan nauwelijks iemand iets tegen hebben. Cruciaal is natuurlijk de wijze waarop het wordt ingericht. Moet het echt een dialoog worden, waarin mensen naar elkaar luisteren en op basis van een uitwisseling van argumenten tot iets moois komen? Met de recente zwarte-pietendiscussie nog vers in het geheugen, kun je je afvragen of we in Nederland tot zoiets in staat zijn. De kans is groot dat de dialoog ontaardt in een wedstrijdje wie de eigen particuliere mening op de meest 21e eeuwse wijze over het voetlicht kan brengen. Ogenschijnlijk heeft de staatssecretaris ook nog geen idee hoe hij het debat, waarvoor hij inmiddels wel het startsein heeft gegeven, tot een goed einde wil gaan brengen. In de mediacampagne is sprake van ‘experts’ die met de uitkomsten aan de slag moeten, maar wie dat dan zijn en hoe ze alle meningen en meninkjes gaan wegen, blijft onduidelijk. De brief aan de Tweede Kamer biedt hierover geen uitsluitsel. Het lijkt er vooral op dat de staatssecretaris vooral iets niet wil: ‘het denken over en vormgeven van het curriculum overlaten aan één partij’, zoals hij dat in de Kamerbrief schrijft. Het zou ook van naïviteit getuigen te denken dat één partij in staat is een curriculum vorm te geven dat vervolgens breed wordt omarmd. Het is minstens zo naïef om te denken dat er een gedeelde visie ontstaat door zo’n top-down benadering in te wisselen voor een hippe, hedendaagse bottom-up multimedia campagne (#onderwijs20132). Ook - of beter juist - zo’n proces vraagt om uitwisseling van argumenten, explicitering en toetsing van onderliggende assumpties, enzovoorts, enzovoorts. Op schoolniveau vraagt een proces van visievorming al veel van het leiderschap, laat staan wanneer het op de veel grotere, nationale schaal moet plaatsvinden. Hoe kun je zo’n proces succesvol laten verlopen, als je weet dat alle deelnemers zo hun eigen beelden en belangen meenemen? In dit verband is het focusdeel van deze DNM van belang. Daarin staat het gedachtegoed van Thijs Homan centraal. Hij benadrukt dat visies uiteindelijk alleen maar in interacties tussen mensen ontstaan. Voor leidinggevenden leidt dit radicaal-interactionisme tot geheel nieuwe uitdagingen. Het vraagt van hen aldus Homan geen ‘heroïek noch grootse gebaren, maar eerder om gepassioneerde nederigheid’, een kwaliteit die in de context van de landelijke politiek bepaald geen gemeengoed is.
€ 6,95MBO (volledige uitgave, 19 artikelen)
INHOUD THEMA 'MBO' (september 2014) Focus op... Introductie: MBO schaakstuk op het bord van overheid en bedrijfsleven, Renée van Schoonhoven Een loopbaan van 35 jaar in een turbulente omgeving, Pieter Leenheer Van de gilden tot de WEB: de wetgevingsgeschiedenis van het mbo in vogelvlucht, Renée van Schoonhoven Kwalificatiestructuur, examens en beroepspraktijkvorming: welke kant gaat het op?, Renée van Schoonhoven Beroepsonderwijs en educatie: een mislukt huwelijk, Renée van Schoonhoven Einde aan de groei. De ontwikkeling van schaalgrootte in het mbo, Peter Smets Zijn mbo-instellingen bestuurbaar?, Renée van Schoonhoven Wat brengt de toekomst?, Renée van Schoonhoven De Nieuwe Meso Leiderschap van leraren, Marco Snoek Het ongrijpbare leerplan, Rob Diephuis Veel curriculum, maar niet zo nationaal, Rob Knoppert Lessen uit de praktijk van zeer zwakke scholen, Juliette Vermaas Keuzewerktijd in het praktijkonderwijs, Natasja Peters Strip Pieter Leenheer Ecologie Hoe zit het met uw...geduld Je bent jong en je wordt schoolleider Internationaal Boekbespreking Boeksignalementen Naar een nationaal curriculum? “Er komt een verkenning naar herijking van de kerndoelen door onafhankelijke deskundigen”, aldus het sectorakkoord dat de staatssecretaris van OCW deze zomer sloot met de PO-raad. Iets vergelijkbaars staat blijkens het Sectorakkoord VO 2014- 2017 voor het voortgezet onderwijs op til: “OCW en VO-raad zullen de komende periode onderzoeken hoe het curriculum herijkt kan worden”. Recent lieten de WRR (Naar een lerende economie) en de Onderwijsraad (Een eigentijds curriculum) zich ook uit over het leerplan. Er hangt op dit gebied dus iets in de lucht. Reden voor ons om er in het magazinedeel van DNM3 - vanaf pagina 68 - een tweeluik aan te wijden. Rob Diephuis laat zien dat het huidige leerplan op een diffuse manier tot stand komt. De buitenlandse voorbeelden die hij aanhaalt, maken duidelijk dat succesvolle herijking van het curriculum meer vraagt dan enkel het inschakelen van ‘onafhankelijke deskundigen’. In deel 2 van het tweeluik trekt Rob Knoppert de stoute schoenen aan: hij laat zijn fantasie over het leerplan de vrije loop, waarbij hij enkele heilige onderwijshuisjes niet schuwt. Terecht: als OCW en de sectorraden echt een succesvolle herijking willen, dan zullen zij daar ook niet aan kunnen ontkomen. Het geeft te denken. Rob Diephuis laat ook zien dat het gesprek in de school over wat leerlingen leren en waarom, best een lastig gesprek is: hoe kan de schoolleiding dat gesprek faciliteren, zonder de professionele ruimte van leraren al te zeer in te perken? Belangrijke voorwaarde is dat leraren in dat gesprek zelf een leidende rol nemen. Daarmee is de link gelegd met het openingsartikel van Marco Snoek over leiderschap van leraren.Verder in het magazinedeel een artikel van Juliette Vermaas over wat (alle) scholen kunnen leren van de verbeterprocessen van voormalige (zeer) zwakke scholen en een artikel van Natasja Peters over de invoering van keuzewerktijd in een school voor praktijkonderwijs. Het actieonderzoek dat zij uitvoerde, is een mooi voorbeeld van praktijkgericht onderzoek, het thema van de DNM2. Focus op het mbo Het thema van deze DNM is het mbo. Ook voor die sector ligt er een sectorakkoord. In vergelijking met de sectorakkoorden po en vo heeft dat het karakter van een managementovereenkomst. Belangrijk onderdeel is de prestatiebekostiging. Invoering daarvan zal de verhouding tussen instellingen en overheid opnieuw veranderen. Opnieuw, omdat als er één conclusie kan worden getrokken uit het themagedeelte van deze DNM - verplichte kost voor iedereen in en rond die sector - dan is het dat die verhouding zelden stabiel is geweest, en dan drukken we ons nog voorzichtig uit. De redactie NB: Feedback en ideeën zijn welkom op redactie@denieuwemeso.nl. Wilt u 19 november a.s. deelnemen aan het DNM-lezerspanel, dan kunt u dat ook laten weten door middel van een e-mail.
€ 6,95Praktijkgericht onderzoek (volledige uitgave, 20 artikelen)
INHOUD THEMA 'PRAKTIJKGERICHT ONDERZOEK' (juni 2014) Focus op.... Ontwikkelingen rondom onderzoek in de school, Janneke van der Steen & Helma Oolbekkink Leidinggeven aan onderzoek in de school, Femke Geijsel, Edith van Eck & Monique Volman Naar een duurzame academische basisschool. Het belang van teambetrokkenheid, Bregje de Vries, Martine Derks & Wim Folker Leerlingen als medeonderzoekers. Mogelijkheden en kansen voor verticale en horizontale verantwoording, Gijs Verbeek Van theorie naar ‘werken in het wild’, Kees van der Wolf Onderzoek en de onderwijspraktijk in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs, Jelle Kaldewaij Rubrieken: - Buitenland, Rudi Schollaert - Bouwen aan een onderzoekscultuur in het mbo, Anneke Westerhuis - Signalementen De Nieuwe Meso Strip, Pieter Leenheer Hoe schoolleiders al doende blijven leren, Pieter Leenheer Scholen en het creëren van maatschappelijke meerwaarde, Berit Lindemann, Kim van Eijck en Marlies Honingh Maken we ons verstand kapot met computers?, Gerritjan van Luin De impact van life events op persoonlijk leiderschap, Freerk Wortelboer Hoe zit het met uw... Ecologie Je bent jong en je wordt schoolleider Buitenland Boekbespreking Boeksignalementen Redactioneel De vele positieve reacties die we hebben gekregen naar aanleiding van het eerste nummer van De Nieuwe Meso hebben onze motivatie om een mooi blad te maken voor schoolleiders en –bestuurders alleen nog maar vergroot. Het is fijn om van ‘oude’ en ‘nieuwe’ lezers terug te krijgen dat iets dat we als redactie hebben bedacht, in de praktijk ook aanslaat. Natuurlijk waren er ook punten van kritiek, bijvoorbeeld over de toegankelijkheid van het blad. Niet voor iedereen was duidelijk dat het eerste deel van DNM - ‘Focus op …’ bedoeld is als voortzetting van de boekjesreeks Meso Focus, net zoals het tweede deel van DNM feitelijk het oude vertrouwde Meso Magazine is. Met het oog hierop hebben we in DNM 2 enkele technische verbeteringen aangebracht, die de toegankelijkheid hopelijk ten goede komen. Veel zal daarbij overigens afhangen van hoe u als lezer kennis neemt van De Nieuwe Meso: in gedrukte vorm of langs digitale weg? Onder meer vanuit kostenoogpunt was het de bedoeling dat het eerste nummer van DNM ook meteen het laatste papieren nummer zou zijn. Iedereen die we erover spreken, zien het digitaal uitgeven van DNM ook als een logische stap, tegelijkertijd merken we dat er nog veel lezers zijn die de voorkeur geven aan een papieren uitgave. Gelukkig is onze uitgever erin geslaagd financiële middelen te verwerven waarmee een papieren uitgave nog minstens een jaar mogelijk blijft. Ondertussen blijven we uw inbreng zeer op prijs stellen, niet alleen als lezer maar ook als schrijver. Mocht u naar aanleiding van uw werkzaamheden als schoolleider of -bestuurder, of als adviseur of onderzoeker lopen te broeden op idee voor een artikel, neem gerust contact met ons op. Met u onderzoeken we graag hoe we vanuit dat idee kunnen komen tot een artikel voor een van de eerstvolgende nummers van DNM.
€ 6,95VMBO (volledige uitgave, 19 artikelen)
INHOUD THEMA 'VMBO' (maart 2014) Focus op.... Terug naar de kern - wat heeft het vmbo ons (niet) gebracht, Renée van Schoonhoven Moet het vmbo gered worden?, Anneke Westerhuis Het vmbo als archeologisch veld, Frans Mulder & Geesje van Slochteren Leiding geven aan het vormgeven van de nieuwe beroepsgerichte examenprogramma's, Klaas Pit & Marloes Maarleveld Spoorzoeken in de nieuwe examenprogramma's vmbo, Remy van Kasteren & Geesje van Slochteren Rubrieken: - Het dagelijks wel en wee in het vmbo - Vmbo en passend onderwijs - Literatuur De Nieuwe Meso Strip, Pieter Leenheer Leiderschap en professionel leergemeenschappen, Robert Mentink Het leren van professionals, Hartger Wassink Schoolleider anno 2014, Arie Olthof Media, mediatisering en onderwijs, Sietske Waslander & Pieter Leenheer Een smalle kijk op onderwijskwalitiet, Luc Stevens & Hartger Wassink Hoe zit het met uw... Buitenland Je bent jong en je wordt Ecologie Boeken REDACTIONEEL ‘And now for something completely different’ Het zou natuurlijk extra wervend kunnen werken als we bij de introductie van De Nieuwe Meso zouden roepen dat we iets compleet anders, iets nieuws gaan doen. De waarheid gebiedt echter te zeggen dat De Nieuwe Meso, vakblad voor schoolleiders en -bestuurders de geïntegreerde en vernieuwde voortzetting is van twee veel langer bestaande uitgaven: Meso magazine (sinds 1980) en Meso focus (sinds 1990). Niet helemaal nieuw dus, maar toch wel iets om even wat langer bij stil te staan. Waarom De Nieuwe Meso, kortweg DNM? Eind 2012 besloot de toenmalige uitgever van Meso focus te stoppen met deze boekjesreeks. Naar aanleiding hiervan hebben we ons als gezamenlijke redacties beraden op de toekomst, vanuit de overtuiging dat het onderwijs gebaat is bij een onafhankelijke uitgave voor schoolleiders en -bestuurders. Al gauw ontstond het idee om Meso magazine en Meso focus te integreren in een nieuw kwartaaltijdschrift. Nadat we met Kloosterhof BV een nieuwe uitgever hadden gevonden, was het vooral een kwestie van uitwerking, met als voorlopig resultaat het eerste nummer dat nu voor u ligt. Missie Met De Nieuwe Meso willen we van betekenis zijn voor leidinggevenden en bestuurders in het primair en voortgezet onderwijs en in het middelbaar beroepsonderwijs, voor team- en afdelingsleiders tot en met bestuurders die graag lezen over onderwerpen waarmee zij in hun dagelijkse werk te maken hebben. DNM sluit aan bij hun actualiteit. Niet door vluchtig mee te gaan in de hectiek en de hypes van alledag, maar juist door de tijd te nemen voor actuele en relevante onderwerpen, die gedegen en uit meerdere perspectieven te behandelen, soms met een relativerende knipoog. DNM legt verbindingen tussen theorie en praktijk, tussen idee en uitvoering, tussen het macroniveau - de maatschappij, het mesoniveau - de instelling – en het microniveau - het onderwijsleerproces, tussen buiten en binnen, tussen wat er is en wat er zou kunnen of moeten zijn. Ook in het met elkaar verbinden van lezers tot een community wil DNM een faciliterende rol spelen. DNM is onafhankelijk, degelijk en aantrekkelijk voor verschillende lezersgroepen. Opzet Grofweg gezegd bestaat DNM uit twee delen. In het eerste deel, ‘De focus op …’ werken auteurs die hun sporen op een bepaald thema hebben verdiend, dat thema nader uit in een aantal hoofdstukken. Het tweede deel, het magazinegedeelte, bestaat uit losse artikelen over actuele thema’s, relevant voor schoolleiders en -bestuurders. De artikelen hebben betrekking op maatschappelijke vraagstukken in relatie tot het onderwijs, onderwijskundige en beleidsmatige ontwikkelingen, leiderschap, governance, bestuur, management en organisatie. Daarmee vormt DNM dus echt een voortzetting van het vertrouwde en gewaardeerde Meso focus en Meso magazine. Toch is er ook wel degelijk sprake van iets nieuws. Dit eerste nummer kent namelijk twee versies: een papieren en een digitale, maar na dit eerste nummer zet DNM vooral in op het verder ontwikkelen en optimaal benutten van digitale verspreiding. Bovendien zullen losse artikelen tegen een geringe vergoeding kunnen worden gedownload vanaf www.professioneelbegeleiden.nl. Daarnaast komt er in de loop van het jaar een eigen website en denken we ook na over een nieuwsbrief. Focus op het vmbo In deze eerste DNM richten we de focus op het vmbo. Belangrijke aanleiding is de aanstaande invoering van de nieuwe examenprogramma’s voor de beroepsgerichte vakken. Leerlingen die vanaf 1 augustus 2016 beginnen aan de bovenbouw van het vmbo, krijgen hiermee te maken. De nieuwe examenprogramma’s vragen van scholen een nieuw onderwijsprogramma, waarmee zij voor een deel al zullen gaan beginnen in het schooljaar 2015-2016, wanneer de leerlingen in het tweede leerjaar zich gaan voorbereiden op hun programma in de bovenbouw. Willen de scholen op tijd klaar zijn en de komende twee schooljaren optimaal benutten, dan moet het nieuwe onderwijsprogramma aan het komende jaar in de steigers staan: een boeiende, uitdagende en mooie opdracht. Ondanks enkele kritische kanttekeningen die wij plaatsen bij het nieuwe programma, zien wij vooral ook veel kansen voor de scholen, de docenten en de leerlingen om beroepsonderwijs in het vmbo (nog) beter en mooier te maken. In vijf bijdragen belichten de auteurs uiteenlopende aspecten van de invoering van de nieuwe beroepsgerichte examenprogramma’s in het vmbo. In het eerste artikel beschrijft Renée van Schoonhoven in het kort en op hoofdlijnen de ontwikkeling van het beroepsonderwijs in Nederland. Vervolgens gaat zij dieper in op enkele beleidsmatige ontwikkelingen sinds de invoering van het vmbo. Aan de hand hiervan wordt in deze bijdrage de balans opgemaakt: wat heeft het vmbo ons in de afgelopen vijftien jaar wel en niet gebracht en welke mogelijke oplossingen kunnen de nieuwe beroepsgerichte programma’s bieden voor enkele hardnekkige vraagstukken aan de basis van het beroepsonderwijs? Anneke Westerhuis plaatst in haar bijdrage de ontwikkelingen binnen het beroepsonderwijs in Nederland eveneens in een historisch perspectief, maar dan vooral in kwantitatief opzicht. Zij constateert enerzijds dat het vmbo het in een aantal essentiële opzichten goed heeft gedaan. Zo is de aansluiting op het mbo verbeterd en is het aantal leerlingen dat de school voortijdig verlaat, gedaald. Anderzijds moet worden geconstateerd, dat de dalende deelname aan de beroepsgerichte leerwegen van het vmbo een autonome maatschappelijke ontwikkeling is, waaraan de nieuwe programmering waarschijnlijk niets zal veranderen. De betekenis van de nieuwe programma’s moet in een andere richting worden gezocht: actualisering, modernisering en verbetering van de aansluiting op vervolgonderwijs en arbeidsmarkt. Het vmbo heeft de afgelopen vijftien jaar niet stil gezeten. Van binnenuit en van buitenaf zijn er initiatieven ontwikkeld om het vmbo te vernieuwen. Frans Mulder en Geesje van Slochteren gaan in hun bijdrage nader in op drie veelbetekenende vernieuwingen: de intersectorale programma’s, het vakcollege en de VM2-experimenten. Na een korte toelichting op deze vernieuwingen gaan ze op zoek naar het antwoord op de vraag wat deze vernieuwingen hebben bijgedragen aan het versterken van het loopbaanleren, een van de rode draden in de nieuwe beroepsgerichte programma’s. De special over het vmbo wordt afgesloten met een tweeluik over de keuzes die de scholen kunnen en moeten maken met het oog op de nieuwe programma’s. In het eerste deel gaan Klaas Pit en Marlous Maarleveld in op de vraag hoe je als school kunt komen tot een praktisch koersplan. Zij schetsen twee routes die scholen kunnen bewandelen, waarbij zij een duidelijke voorkeur hebben voor een van deze twee routes. Zij brengen vijf thema’s in kaart die kunnen helpen om tot de juiste vragen (en antwoorden) te komen. Vervolgens gaan Remy van Kasteren, Geesje van Slochteren en Pieter Leenheer nader in op de vraag hoe je vanuit het perspectief van het loopbaanleren kunt komen tot een concreet onderwijsprogramma. Zij beschrijven daartoe eerst vier perspectieven op loopbaanleren en vertalen die daarna in enkele concrete praktijkvoorbeelden. Magazinedeel Zoals gezegd vindt u in het tweede deel van DNM grotendeels het oude en vertrouwde Meso magazine terug: boeiende artikelen over actuele onderwijsthema’s, de strip van Pieter Leenheer, boekbesprekingen en enkele columns. Maar er zijn ook nieuwe rubrieken. Zo portretteert Klaas Pit in elk nummer een jonge schoolleider die nog maar net de stap naar het schoolleiderschap heeft gezet. Het portret is vooral het verhaal van de jonge schoolleider zelf. We beginnen in dit eerste nummer met Tineke Ensing, 28 jaar en sinds het begin van dit schooljaar afdelingsleider op het Stedelijk Dalton College in Alkmaar. Naar aanleiding van het recente overlijden van Chris Argyris kijkt Hartger Wassink terug naar het baanbrekende Theory in Practice, dat Argyris ruim 40 jaar geleden schreef met Donald Schön. Wassink vraagt zich of dit veelgeciteerde werk de tand des tijds heeft doorstaan. Hij gaat op zoek naar het antwoord door in zijn bijdrage de vier hoofdthema’s uit het boek te analyseren op hun actualiteitswaarde, vooral ook in relatie met leiderschapsvragen in het onderwijs. Deze waarde is groot, zo blijkt, vooral als het gaat om het vraagstuk van de verbinding tussen theorie en praktijk en het leren van de professional. Sietske Waslander en Pieter Leenheer gaan in hun artikel nader in op de rol en betekenis van de media in het onderwijsdebat en leggen uit wat medialogica en mediatisering inhouden. Professionele leergemeenschappen krijgen ook in het onderwijs steeds meer aandacht. Maar wat is een professionele leergemeenschap en wat betekent deze voor het leiderschap in de school? Robert Mentink gaat in zijn bijdrage op zoek naar het antwoord. Ten slotte Nadat we eenmaal hadden besloten om De Nieuwe Meso te gaan maken, hebben we in relatief korte tijd deze eerste uitgave gemaakt. We zijn er trots op, maar realiseren ons tegelijkertijd dat we er hiermee nog niet zijn. Wij zijn vooral erg benieuwd wat u als lezer ervan vindt. Uw reacties zijn van harte welkom op redactie@denieuwemeso.nl. De redactie Deze eerste uitgave van De Nieuwe Meso is voor iedereen gratis beschikbaar!
€ 6,95Verslaving (volledige uitgave, 14 artikelen)
INHOUD THEMA ‘VERSLAVING’ (november 2016) Verkenning: Het taboe dat verslaving heet, Ingrid Weijnen De opinie van… Reinout Wiers - Pillen? Praten? Trainen!, Christine Beenhakker Column: Kom uit je hok, Saskia Teppema Pioniers: Ervaringsgerichte gezinstherapie - Walter Kempler, Roel & Sonja Bouwkamp Workaholisme, Wilmar Schaufeli & Elze Versteeve PRAKTIJK Caleidoscoop: Transtheoretisch model van Prochaska en DiClemente, Robrecht Keymeulen Uit ’t veld: Counselling bij alcoholverslaving, Vincent Steenbrink Wetenschap: Beloningsgevoeligheid en middelengebruik onder jongeren, Madelon van Hemel-Ruiter Help: Strijdbijl begraven, Markus van Alphen ACTUEEL Issue: Persoonlijk herstel, zingeving en identiteit, Jaap van der Stel Help, mijn dierbare is verslaafd, Marieke Proper Internetverslaving, Herm Kisjes Gelezen Verder lezen over verslaving Verandering “Er is geen verandering van duisternis naar licht, van stilstand naar beweging, zonder emotie.” Carl Gustav Jung Een citaat van Carl Gustav Jung dat in deze tijd van grote veranderingen treffend omschrijft waarmee ik als uitgever te maken krijg. Snelle ontwikkelingen op het gebied van digitalisering, automatisering, big data, sociale media enzovoort, brengen tal van emoties teweeg, die ook mij als uitgever van Counselling Magazine raken. Teleurgesteld om aan te kondigen dat Counselling Magazine moet stoppen in zijn huidige vorm. Teruglopende abonnees, weinig adverteerders en vermindering van leden bij de beroepsverenigingen dwingen mij met pijn in mijn hart te stoppen. Een bericht dat ik voor het eerst in het twintigjarig bestaan van Kloosterhof moet brengen. Ik heb het er intern al vaak over gehad, maar als het moment dan daadwerkelijk daar is voel je je verslagen en verdrietig. Gelijktijdig aan deze ontwikkelingen zijn we ruim drie jaar geleden gestart met onze missie ‘Kennis als Kern van Verbinding’ waarbij het delen van kennis centraal staat. Onderdeel van deze missie betreft het platform www.professioneelbegeleiden.nl waar nu al meer dan 30.000 professionals een account hebben en gebruik maken van de content van acht vakbladen. Vanaf 2017 krijgen de leden van de beroepsverenigingen waar we mee samenwerken zonder extra kosten toegang tot de totale content van al onze bladen op ProfessioneelBegeleiden.nl. Een ideale kans voor de beroepsverenigingen om over de grenzen van hun eigen vakgebied kennis te delen. Enthousiast word ik van deze ontwikkelingen en de mogelijkheid om op deze manier te verbinden. Een uitspraak van redactielid Arnold Vermeulen wil ik je niet onthouden: “Het geheim van uitgeven is zo basaal: ‘De lezer raken’! Hoe plaatsen we onszelf als redactie op een stabiele manier buiten de comfortzone waarin leren mogelijk is en blijft voor de lezer.” Graag wil ik mijn dankbaarheid uitspreken naar de redactie, de abonnees, adverteerders en meewerkende beroepsverenigingen. Dank jullie wel en ik hoop dat deze uitgave met als thema ‘Verslaving’ jullie weer weet te raken.
€ 6,95Slachtofferhulp (volledige uitgave, 16 artikelen)
INHOUD THEMA ‘Slachtofferhulp’ (augustus 2016) Slachtoffers: behoeften, rechten en veerkracht, Sonja Leferink De opinie van… Jan van Dijk - Erkenning van slachtoffers helpt al enorm bij hun verwerkingsproces, Peter le Nobel Column: Gedeelde menselijkheid, Annette Nobuntu Mul Secundaire traumatisering bij hulpverleners, Erik de Soir Begeleiding van gezinssystemen, Theo Hendrickx PRAKTIJK Narratieve Exposure Therapie, Ruud Jongedijk Voorzorg is nazorg, Carla Auer Seksueel misbruik, Ivanka van Delft Geen kunst of een kunstje? Jolanda Winters Inburgeren is kunnen zeggen wat je denkt en voelt, Arnold Vermeulen ACTUEEL Hoe blijf je uit de reddersrol? Marike van Gemert Het wat en hoe van lijden, Martin Appelo Professionaliteit: Besteed ook aandacht aan jezelf, Jan Remmerswaal Gelezen Verder lezen over slachtofferhulp Huiselijk geweld in perspectief, Kristin Janssens & Anouk Visser Slachtofferschap Dagelijks voltrekken zich rampen, van catastrofes tot persoonlijke drama’s; natuurrampen, terreuraanslagen, verkeersongelukken, misdrijven, … Wie praat met familie, vrienden of collega’s, kranten leest of op internet kijkt, weet: iedereen is wel eens slachtoffer geworden of kent wel een slachtoffer. Slachtofferschap heeft niet altijd die openbaarheid gekend, die het heden ten dage ten deel valt, beschrijft Sonja Leferink. Pas in de jaren 80 van de vorige eeuw kwam er maatschappelijke en politieke aandacht voor slachtoffers. Voorheen was er helemaal geen aandacht voor slachtoffers, en passende therapieën waren er niet. “Het slachtoffer werd sterk gemedicaliseerd”, blikt Jan van Dijk terug. “Een slachtoffer werd al snel naar een psychiater gestuurd.” Hij was er fel op tegen dat van een slachtoffer een patiënt werd gemaakt: “Als je op straat in elkaar bent geslagen, is het onzin om het tijdens de psychoanalyse over je ouders te hebben. Waar slachtoffers behoefte aan hebben is begeleiding in praktische zaken bij hun gang naar politie, justitie en verzekering, en aan een luisterend oor. Die erkenning van slachtoffers helpt al enorm bij het verwerkingsproces.” Erkenning staat echter niet gelijk aan ‘redding’. Mensen die slachtoffer zijn van geweld, ziekte of andere pech, roepen bij hulpverleners al gauw reddersneigingen op. Weliswaar menselijk, maar vaak niet helpend voor het slachtoffer in kwestie. Marike van Gemert zoomt in op de reddersrol en legt uit hoe je voorkomt om in deze valkuil te trappen, juist wanneer de ander jouw hulp zo goed kan gebruiken. Hulpverleners die met door trauma getroffenen werken, kunnen na verloop van tijd zelf symptomen van posttraumatische stress vertonen: secundaire traumatisering. Het lijkt dan alsof ze zelf hinder ondervinden van de traumatische beelden, emoties en herinneringen verbonden aan de ervaringen van hun slachtoffers. Aan de hand van het Figleys boek ‘Compassion Fatigue’ verschaft Erik de Soir inzicht in deze problematiek. Een slachtofferervaring doet het leven even op zijn grondvesten schudden, maar het gros van de getroffenen beschikt over voldoende veerkracht en sociale hulpbronnen om na verloop van tijd de draad weer op te pakken. Het is daarom belangrijk dat het zelfherstellende vermogen van slachtoffers een kans krijgt, stelt Sonja Leferink, omdat hierin ook mogelijkheden liggen voor het versterken van zelfredzaamheid en persoonlijke groei.
€ 6,95Echtscheiding (volledige uitgave, 17 artikelen)
INHOUDSOPGAVE ‘ECHTSCHEIDING’ (mei 2016) Counselling bij (echt)scheiding, John Stolvoort De opinie van…Ed Spruijt - De scheiding is er voor de ouders, de relatie voor de kinderen, Peter le Nobel Pioniers: Jay Haley, Jan Meerdinkveldboom Column: Scheiding is bevrijding, Jeffrey Wijnberg Ontrouw, Petra Deij Postrelationele rouw bij vechtscheiding, Tineke Rodenburg & Leoniek van der Maarel PRAKTIJK Echtscheidingsconflict, Regi Melcherts & Loes Stam Scheiden en de scheiding verwerken zijn twee verschillende dingen, Ericka Kuyters Kinderen en echtscheiding, Inge van der Valk Ondernemen kun je leren, Arthur Alferink & Erna Slangen Omgaan met stress, John Stolvoort ACTUEEL Hoe blijf je gelukkig in je relatie?, Lieven Migerode Complexe morele problemen in stiefgezin, Corrie Haverkort De grijze scheiding, Wills Langedijk Counsellen is werken op twee sporen, Jan Remmerswaal Gelezen Verder lezen over echtscheiding Echtscheiding Waarschijnlijk hebben weinigen die positief antwoorden op de vraag getrouw alle plichten te willen vervullen die de wet aan de huwelijkse staat verbindt, de intentie ooit van hun partner te scheiden. Men trouwt doorgaans uit liefde, om een stabiele en veilige gezinsbasis te creëren. Toch eindigen jaarlijks tienduizenden huwelijken in een scheiding. Partners scheiden voornamelijk omdat zij op elkaar zijn uitgekeken, geen vertrouwen meer hebben in elkaar, hun beider karakters botsen, er iemand anders in het spel is of omdat zij onverenigbare toekomstplannen hebben. Natuurlijk is elke scheiding verschillend, maar het blijft voor alle partijen een emotioneel proces, zegt John Stolvoort, ook als een scheiding in goede harmonie is verlopen. Er wordt gerouwd omdat men zich ooit heeft gehecht en toevertrouwd aan de ander, leggen Tineke Rodenburg en Leoniek van der Maarel uit. De rouw om de voorbije relatie wordt veelal afzonderlijk beleefd, terwijl beide partners rouwen om hetzelfde: het verlies van elkaar, de relatie, het gezin en hun gezamenlijke toekomst. Een aanzienlijk deel van de echtscheidingen escaleert tot een vechtscheiding; een ontwikkeling die doorgaans niet door de partners is gekozen, waarbij kinderen veelal de dupe zijn en professionals vaak vastlopen. Vechtscheidingen kenmerken zich door een ernstig conflictueus verlopende communicatie tussen ouders. Conflicten tussen ouders na scheiding, verminderd contact met een of beide ouders, een verslechterde relatiekwaliteit tussen ouders en kind en verminderde kwaliteit van de opvoeding door zowel vader als moeder kunnen zorgen voor een cumulatie van problemen, waardoor scheiding een grote negatieve impact kan hebben op kinderen, stelt Inge van der Valk. Het is voor ouders nooit te laat om de onderlinge relaties te verbeteren en een ‘goede’ scheiding te hebben, zodat kinderen op een prettige manier relaties kunnen (onder)houden met beide ouders en andere familieleden. Bij een dergelijke situatie zijn kinderen op zowel korte als lange termijn gebaat. Dat liefde ons overkomt, wil niet zeggen dat we haar passief moeten ondergaan. Er blijft werk aan de winkel aldus Lieven Migerode. We ondernemen liefst liefdevolle actie om de kansen te vergroten dat liefde blijft leven, groeien en herstellen: samenwerken, vertrouwen schenken, accepteren en meegaan, elkaar de ruimte geven en de ander laten schitteren, in het hier en nu blijven, risico’s nemen en kunnen lachen om imperfectie. Daarmee kan een scheiding mogelijk worden voorkomen of na scheiding een nieuwe relatie succesvol vormgegeven.
€ 6,95Eetproblematiek (volledige uitgave, 15 artikelen)
INHOUDSOPGAVE 'EETPROBLEMATIEK' (februari 2016) Een eetstoornis gaat niet over eten, Patricia Bos De opinie van…prof. dr. Eric van Furt - Ken je grenzen en verwijs tijdig door, Jos Govaarts Pioniers: Hilde Bruch, Greta Noordenbos Column: Vrij eten, Monique Rosier De kunst van het niet eten, Annemarie van Elburg PRAKTIJK Welke functies heeft de eetstoornis?, Suzanne Verheul Winnen met verliezen, Ine Oerlemans Column: Unieke mens, Fieke Thijs Werken met lichaamstaal, Hilde Bolt Help, John Stolvoort Wetenschap, Tatjana van Strien ACTUEEL Ontvankelijke aandacht in de cliëntrelatie, Christine Beenhakker Heb ik een probleem?, Liesbeth Libbers Gelezen Verder lezen over eetproblematiek Zie de ander Twee jaar geleden maakte onze dochter kennis met anorexia nervosa, doordat een jaargenootje doorsloeg in lijnen. Tijdens haar opnames in het ziekenhuis, klinieken en ‘huisarrest’ werd de verwaterde band aangehaald met appjes, kaartjes en zo nu en dan een bezoek als de situatie dat toeliet. Tijdens fasen van re-integratie werd onze dochter met andere vriendinnen ingezet ter begeleiding van eetmomenten op school. Het lijden, liegen en de lege huls die de anorexia veroorzaakte, evenals de hoop, zorgen en teleurstellingen, hebben een diepe indruk op haar gemaakt. Eetproblemen kunnen zich op diverse manieren manifesteren, legt Liesbeth Libbers uit. Zo zijn er de ernstige psychiatrische eetstoornissen, waarvan anorexia nervosa, boulimia nervosa en bingeeating disorder de bekendste zijn. Maar ook emotioneel eten, extern eten en lijngericht eten kunnen in meer of minder ernstige mate fysieke en psychische problemen veroorzaken. Kansen voor de counsellor liggen bij mensen met een eetprobleem of een lichte vorm van een eetstoornis, stelt Patricia Bos. Herstellen is meer dan alleen het krijgen van een gezond eetgedrag en gezond gewicht. Het betreft vooral het verbeteren van het psychische, emotionele en sociaal-maatschappelijk functioneren. Daar kan de counsellor op bepaalde momenten een rol bij spelen, mits hij voldoende expertise en ervaring heeft. “Als je dat nog nooit gedaan hebt, of niet speciaal bent opgeleid, moet je er niet aan beginnen. Er zijn te veel valkuilen om dat zomaar te gaan doen. Ken je grenzen en verwijs tijdig door”, waarschuwt professor Van Furth. Goede zorg voor cliënten in het algemeen en mensen met eetstoornissen in het bijzonder bestaat echter niet alleen uit het inzetten van de juiste interventies, meent professor Goossensen. “Een goede behandelrelatie is een voorwaarde voor een goed effect. Sensitiviteit leidt tot het wezenlijk zien van de ander. Zonder goed gezien te worden is het moeilijk om te zijn. Dat is instrumenteel niet te pakken, want het gaat over ontvankelijkheid. Als er geen ontvankelijkheid is, boet je in aan kwaliteit van de relatie met je cliënt en wordt alles wat je verder wilt bereiken ondermijnd.”
€ 6,95
