Alle artikelen

In de hulpverlening regeert het individueel denken over de problematiek van mensen. Gedragsproblemen worden eerder als ziekte gediagnosticeerd dan verklaard vanuit een logisch verschijnsel op interactie en communicatieproblematiek in gezinssystemen. Op diverse fronten is een toenemend verzet waar te nemen tegen het snel etiketteren van problemen als een ziekte. Systeemgericht werken biedt een ander perspectief bij omgaan met problemen. De cliënt wordt vanuit het systeemgericht werken gezien als de expert van zijn eigen leven.

Begeleidende en hulpverlenende beroepen als coaching, counselling, psychotherapie enzovoort. worden over het algemeen gezien als nobele beroepen, uitgevoerd door professionele vaklieden die verantwoordelijk het proces leiden en bewaken tot een positief resultaat. De persoon die zich in dienst stelt van de problematiek van de ander, wordt vaak beschouwd als iemand met grote sociale betrokkenheid, empathie en uitstekende communicatieve vaardigheden met een mens-, doel en oplossingsgerichtheid. Maar is dit altijd zo? Zijn de motieven van de hulpverlener altijd zuiver gericht op het welzijn van de ander? Of zijn andere onderliggende factoren de aanleiding voor de ‘roeping tot helpen’? Manfred Kets de Vries schreef in 2010 een artikel over het ‘Rescuer Syndrome’ binnen de context van executive coaching, waarvan wij hieronder een samenvatting geven.

In dit artikel ga ik in op een interessante ontwikkeling in de vakliteratuur en in de relatietherapie: het belang van vroege hechtingservaringen van de partners voor de kwaliteit van de relatie. Vooral de begrippen ‘gehechtheid’ van John Bowlby en ‘differentiatie van het zelf’ van Murray Bowen werpen daar een theoretisch verantwoord en praktisch bruikbaar licht op.

Bij relatievraagstukken staat vaak de vraag centraal: ‘Hoe kom ik tot verbinding met de ander, met behoud van de verbinding met mezelf?’ of ‘Hoe kom ik tot verbinding met mezelf, met behoud van de verbinding met de ander?’ Door middel van systemisch werk kan de cliënt zich bewust worden van de eigen reflexen en inzicht krijgen in onderliggende relatiedynamieken. Dat maakt het mogelijk om nieuwe antwoorden te formuleren op wat men in het hier en nu ontmoet in relaties. De liefde die we aantroffen in ons gezin van herkomst, vormt de bodem waarop we onze verdere relaties bouwen. Net als wat verloren ging of ontbrak. Deze twee elementen vormen de humus van de liefde. Met de ouders als eerste referentie en oefenpartner in het verbinden, gaan we stap voor stap verder de wereld in van liefde.

Wijnand Pels en Simone Poels zijn twee - homoseksuele - jonge mensen die met een specifieke groep jongeren op kamp gaan en hen begeleiden ‘vanuit hun hart’ zoals Wijnand dat zo treffend zegt. Samen praten wij gezellig aan een tafeltje in Eindhoven over hun eigen coming-out en over de betekenis van het Homo jongerenkamp van de Stichting Outway, waarvan zij beiden groepsleider zijn. En de begeleiding houdt vaak niet op als het kamp voorbij is.

Ruim eerst je eigen ‘rommel’ op Congresverslag Counselling Summerschool: praktische én persoonlijke ontwikkeling ‘Counsellen vanuit een vergelijkbaar verleden als jouw cliënt is niet per se een meerwaarde om het vak goed uit te oefenen. Sterker nog, eigen pijn van de counsellor kan die van de cliënt zelfs verhogen. Ervaringsdeskundigheid kan hooguit pas wat opleveren, als de counsellor eerst zijn eigen ‘rommel’ heeft opgeruimd. Bovendien moet de counsellor erop alert blijven dat zijn of haar eigen ervaringen een blijvende valkuil vormen in de hulpverlening.’ Dit is een van de conclusies die de deelnemers trokken tijdens de eerste Counselling Summerschool in het Limburgse Simpelveld. De Summerschool is georganiseerd door Trudy bedoeld voor zowel counsellors in bedrijf als in opleiding. De rode draad is communicatie. Ruim dertig deelnemers doen een weekend lang ervaring op met diverse counsellingmethodieken en leren en passant meer over zichzelf, ter vergroting van hun eigen innerlijke stabiliteit. Genogram en dramadriehoek Een van de methodieken waarin de deelnemers zich verdiepen, is het ‘genogram’: een schema waarmee de persoonlijke overtuigingen van ouders en grootouders in kaart worden gebracht. Vaak neemt een kind de overtuigingen van vader of moeder onbewust over tijdens de opvoeding. Bij het invullen van het genogram gaat het dan ook om de vraag: ‘Wiens weggetje bewandel jij?’ en ‘Hoe behulpzaam of belemmerend zijn de bijbehorende overtuigingen voor jou?’ De summerschool deelnemers vullen het genogram voor zichzelf in, wat bij enkelen tot verrassende inzichten leidt. Ook de dramadriehoek wordt besproken, die bestaat uit de rollen ‘redder’, ‘slachtoffer’ en ‘aanklager’. De deelnemers leren dat counsellors nogal eens de neiging hebben in de valkuil van de dramadriehoek te stappen. Zij werpen zich op als redder van hun cliënt, omdat ze denken te weten wat deze voelt en nodig heeft. Daarmee bevestigen ze hun cliënt in de rol van slachtoffer en stemmen zij, zonder zich daarvan bewust te zijn, eenzijdig hun gesprekken af op zichzelf. Cliënten voelen zich niet erkend en wisselen de rol van slachtoffer in voor die van aanklager; ze worden boos op de counsellor. De counsellor op zijn of haar beurt schiet vanuit de reddersrol ook naar de rol van aanklager, verbaasd of boos als hij is omdat de cliënt niet dankbaar is voor de geboden hulp. Drama compleet. Omdat de dramadriehoek versterkt kan worden door de persoonlijke overtuigingen van de counsellor, is het belangrijk deze goed te onderzoeken. De deelnemers krijgen dan ook de opdracht om het genogram er weer bij te pakken en hun eigen valkuilen rond de dramadriehoek in groepjes in kaart brengen. Speelse oefeningen Naast deze meer zakelijke methodieken is er ook ruimte voor speelse oefeningen, zoals het tekenen van het ‘eiland van de belevingswereld’. De deelnemers leren samen met hun cliënt een landkaart te tekenen, waarmee ze de route van probleem naar oplossing op een creatieve manier letterlijk in kaart kunnen brengen. De oefening leidt tot fraaie beelden en dichterlijke benamingen als ‘Strand van de vertwijfeling’ en ‘Doorwaadbare plaatsen’ in een rivier, op weg naar het kasteeltje ‘Studie afgerond.’ Ook wordt een oefening gedaan met ‘opstellingen’, een methodiek om meer inzicht te krijgen in een vraagstuk door het visueel uit te beelden. Dit kan worden gedaan met poppen, maar ook met mensen die de betrokkenen representeren. “Om ruis op de lijn te voorkomen is het wat mij betreft cruciaal dat de persoon die opgesteld wordt geen weet heeft van de vraag die de opsteller heeft”, stelt counsellor en begeleider Trudy van Bochove. De oefening leidt tot ontroerende taferelen en voor een aantal verraste deelnemers inderdaad tot een antwoord op hun niet uitgesproken vraag. Opruimen De oefeningen blijken een goede voedingsbodem te hebben gelegd voor een debat over de stelling: ‘Ervaringsdeskundigheid: competentie of valkuil?’ Eén steeds terugkerend inzicht: ervaringsdeskundigheid is niet per se een meerwaarde voor vakbekwaam counsellorschap. Er zijn juist veel valkuilen, zoals ‘leedconcurrentie’ en ‘compassiemoeheid’. Een ander gevaar: de persoonlijke ervaringen van de counsellor worden een op een geprojecteerd op de cliënt, terwijl die heel andere gevoelens bij de gebeurtenis kan hebben. Ervaringsdeskundigheid expliciet inzetten als ‘unique selling point’ - zoals vaak op websites te lezen is - kan bovendien leiden tot de beruchte dramadriehoek. Misschien zelfs een bermudadriehoek waarin de cliënt gekwetst verdwijnt en nooit meer terugkomt, boos of verdrietig als hij of zij is op de counsellor, die zich door gebrekkig zelfinzicht van geen kwaad bewust is. Wijze lessen De oefeningen en gesprekken in het weekend zijn duidelijk niet alleen van belang voor de cliënten van de deelnemers, maar ook zeer verrijkend voor henzelf. Ook counsellors, of misschien juist zij, moeten hun ‘levenshuiswerk’ blijven doen; een opgeruimd hoofd counselt immers netjes. Met deze wijze lessen en een schat aan nieuwe methodieken keren de deelnemers na twee intensieve dagen tevreden huiswaarts. De Counselling Summerschool vond plaats op 20 en21 augustus 2011 onder leiding van Trudy van Bochove, docent/trainer counselling en organisator, en Trudy van der Jagt, psycholoog NIP. De deelnemers ontvingen hiervoor 6 PE punten ABvC en 10 PE punten NFG. De Summerschool 2012 staat gepland voor augustus 2012 (onder voorbehoud). www.probalanza.nl Peter le Nobel en Annemarie de Groot, deelnemers Counselling Summerschool 2011 Trend: het nieuwe scheiden is bij elkaar blijven Wanneer je weinig heil meer ziet in je relatie lijkt scheiden een logisch vervolg. Toch is bij elkaar blijven vaak beter, blijkt uit onderzoek. En al helemaal als er kinderen zijn. Vooral wie een middelmatige relatie beëindigt, gaat hard achteruit in welbevinden, zo ontdekte de Amerikaanse onderzoeker Paul Amato. Van de stellen die waren gescheiden had ongeveer de helft grote huwelijksproblemen gehad. Ze hadden heftige ruzies, deden nauwelijks nog leuke dingen samen en waren erg ongelukkig met elkaar. Deze groep werd gemiddeld iets gelukkiger van een scheiding. Het was vooral de andere helft van de gescheiden koppels die de onderzoeker verbaasde. Bij hen leek er eigenlijk niet zoveel aan de hand te zijn. Ze maakten weinig ruzie, voelden zich toch nog best tevreden met hun relaties, ondernamen nog dingen samen, en er waren wel problemen, maar niet zo heel veel. Het waren dus geen droomrelaties. Door te scheiden hoopten deze mensen meer uit het leven te halen en van een 6 of een 7 een 9 te maken. Maar zowel mannen als vrouwen uit dit soort huwelijken voelden zich gemiddeld juist een stuk ellendiger door de scheiding. Er is nog een groot nadeel aan het opbreken van relaties die niet dramatisch slecht zijn. Want vaak is er een derde partij bij betrokken: de kinderen. Uit onderzoek blijkt dat juist voor hen de scheiding moeilijk te verkroppen is. Alleen als ouders echt heel heftige ruzies hebben en vijandig staan tegenover elkaar, zijn kinderen er bij gebaat als ze uit elkaar gaan. Maar bij een middelmatig huwelijk schieten ze niets op met de scheiding: ze hadden immers best een prima en stabiel gezinsleven. Het is dan ook een mythe dat kinderen beter worden van een scheiding omdat hun ouders zich er prettiger door voelen. In de eerste plaats knappen ouders vaak helemaal niet zo op van een scheiding. Daarnaast hebben kinderen veel minder last van een ongelukkig huwelijk dan de ouders zelf. En van een scheiding hebben ze wél last. Sinds de negatieve effecten voor de kinderen steeds bekender zijn geworden bij het grote publiek, kiezen meer mensen ervoor om toch bij elkaar te blijven. Dat geldt vooral voor hoogopgeleiden, zegt Ed Spruijt van de Universiteit van Utrecht. Veel ouders die op het punt van scheiden stonden en hulp hebben gezocht, zijn achteraf heel blij dat ze bij elkaar zijn gebleven. Als het woord ‘scheiden’ eenmaal is gevallen, is het niet gemakkelijk om toch te besluiten bij elkaar te blijven. “Het is een moeilijk keerpunt”, erkent ook relatietherapeute Susanne Donders. “Het is dan belangrijk om in het beginstadium nog niet te veeleisend te zijn. Begin eerst maar eens met verbondenheid en vriendschap, door met elkaar te bespreken wat je belangrijk vindt en waar je behoefte aan hebt, en elkaar gerichte aandacht te geven. Nog beter is om in een vroeger stadium aan je relatie te gaan werken, en te voorkomen dat het woord ‘scheiden’ valt.” (Bron: Psychologie Magazine)

In tegenspraak met de uitgangspunten van haar psychoanalytische scholing, streefde Virginia Satir primair naar het maken van echt contact met haar cliënten. Zij behoorde tot de groep therapeuten die geïnteresseerd waren in de rol van communicatie en die geloofden dat je ook in de psychiatrie kunt werken met cliënten op het vlak van communicatie

De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) regelt dat mensen met een beperking de voorzieningen, hulp en ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Het kan gaan om ouderen, gehandicapten of mensen met psychische problemen. De Wmo zorgt ervoor dat iedereen kan meedoen aan de maatschappij en zelfstandig kan blijven wonen. Gemeenten voeren de Wmo uit en iedere gemeente legt andere accenten.

Wat doe je als counsellor met een verliefde klant? Elco is topconsultant bij een groot adviesbureau voor de rijksoverheid en presteert de laatste maanden steeds slechter. Het management biedt hem daarom een counsellingtraject aan. Elco maakt een wat onverzorgde indruk. Hij is blij om met een counsellor te praten, want hij voelt zelf ook wel dat het zo niet verder kan. Hij is bang dat hij depressief is. Over zijn privéleven is hij somber. Hij wordt dit jaar 51 en is nog steeds single. Hij heeft een reeks vriendinnen versleten, maar vond geen enkele vrouw ‘trouwmateriaal’. Bij het afscheid schudt Elco nadrukkelijk de hand van de counsellor en houdt die net iets te lang vast. Bij de volgende gesprekken begint hij complimentjes te geven over haar uiterlijk, kijkt hij haar een paar keer diep in de ogen en raakt haar steeds vaker aan. Hij neemt bloemen en bonbons voor haar mee en wil van alles over haar zelf weten. Elco lijkt op te bloeien, hij vertelt dat hij weer zin krijgt in zijn werk. Hij voelt weer uitdaging (en schenkt de counsellor daarbij een meer dan warme blik). Hij ziet de lol van het leven weer. Dat heeft hij allemaal aan zijn supercounsellor te danken. Hij biedt haar een etentje aan. Herkenbaar? Wat doe je als counsellor in zo’n situatie?