Alle artikelen

Het ontwerpen van toetsvragen is een belangrijk proces binnen toetsing. In de literatuur worden veel methoden en modellen beschreven voor dit proces. Deze literatuur schetst daarbij over het algemeen een proces dat logisch en lineair is maar focust op convergentie: is de toetsvraag correct geconstrueerd. In de praktijk blijkt echter dat het proces regelmatig verre van logisch verloopt en dat er allemaal minder grijpbare processen een rol spelen. Die processen moeten niet genegeerd worden. Met name in de fase om nieuwe ideeën voor toetsvragen te bedenken. Dit artikel gaat over het creatieve deel van het toetsvraagontwikkelproces en beschrijft de toepassing van een bestaande creativiteitstechniek.

In 2019 waren in het voortgezet onderwijs de vakgemiddelden op het schoolexamen (SE) gemiddeld gelijk aan de vakgemiddelden op het centraal examen (CE). Dit was in 2011 niet het geval, toen lagen de SE-cijfers gemiddeld hoger dan de CE-cijfers. Er bestaan verschillen tussen scholen in gemiddelde cijfers, zowel bij het SE als het CE. Echter, over het algemeen geven scholen leerlingen op het SE, gemiddeld over vakken heen, grotendeels dezelfde cijfers als op het CE. Aan de hand van een nieuwe berekeningswijze wordt dit aangetoond.

In deze ‘Terecht of niet’ wordt een zaak die in 2019 (CBHO 2019/087) diende voor het College van Beroep voor het Hoger Onderwijs (CBHO) besproken waarin een student wel lessen volgde en tentamens aflegde maar niet ingeschreven stond in de zin van de artikelen 7.32-34 WHW. Deze merkwaardige situatie kon ontstaan omdat deze ‘student’ ook als docent bij dezelfde hogeschool, maar bij een andere opleiding werkte. Deze uitspraak van het CBHO is buitengewoon interessant, omdat maar weer eens wordt vastgesteld dat in het bestuursrecht niet zelden in beginsel de formele situatie als uitgangspunt wordt genomen, in tegenstelling tot in het civiele recht.

Op grond van artikel 7.61 van de Wet op het Hoger onderwijs en het Wetenschappelijk onderzoek (WHW) is een ‘betrokkene’ (meestal student) bevoegd om een beslissing van de examencommissie rechtstreeks aan te vechten bij het College van Beroep voor de Examens (Cobex). Vooropgesteld dat het een goede zaak is dat betrokkenen toegang hebben tot goede rechtsbescherming is deze procedure mijns inziens nogal zwaar aangezet. In het algemene bestuursrecht is het gebruikelijk dat het bestuursorgaan in het geval van een conflict eerst zijn eigen beslissing heroverweegt. Als het procesrecht op grond van de WHW ingericht zou zijn als ‘besluit-bezwaar-beroep in plaats van ‘besluit-(administratief) beroep- (hoger) beroep’ zouden conflicten tussen studenten en examencommissie sneller (en dus goedkoper) afgehandeld kunnen worden.

In het artikel ‘Weten hoe de hazen lopen’ (Examen 2020-2) is aandacht besteed aan het feit dat nadat je als startend beroepsbeoefenaar het onderwijs met een diploma verlaat, je doorgroeit naar vakbekwaam functionaris en liefst ook naar een vak-volwassen professional. Dat kan binnen elk beroep. Maar wat als jouw werk wordt verplaatst naar landen waar het uurloon beduidend lager ligt of het werk waarvoor je bent opgeleid niet langer meer voorhanden is? Het kan ook zijn dat bepaalde beroepen na jaren zodanig veranderen dat andere competenties worden vereist. Daarnaast ontstaan er ook meer en meer nieuwe beroepen waarvoor vooralsnog niet voldoende opgeleiden zijn, laat staan dat er al sprake is van gekwalificeerd personeel. Kortom: om aan dit soort veranderingen vanuit een perspectief van arbeidsmobiliteit structureel invulling te kunnen geven is een nieuwe structuur met standaarden nodig aan de hand waarvan met een EVC-procedure competenties gevalideerd in beeld kunnen worden gebracht.

Het coronavirus heeft een groot deel van de samenleving ontwricht. De economie heeft een geweldige knauw gekregen, veel ingezetenen hebben het inkomen zien teruglopen of zijn werkloos geworden. De lock down, de social distance en het verlies van dierbaren hebben een spoor van sociale ellende door de samenleving getrokken. Gelukkig heeft voor een enkeling deze erbarmelijke tijd juist wat onverwachte voorspoed gebracht. De bakker, de slager en de groenteboer hebben de omzet de afgelopen maanden flink zien stijgen, de supermarkten hebben sowieso niet slecht gedraaid. Niet onverdeeld negatief is ook dat veel werknemers op een nieuwe manier hebben leren werken, vaak efficiënter en creatiever dan voorheen. Ook binnen het onderwijs, in het bijzonder op het vlak van toetsen en examineren, zijn er nieuwe en interessante oplossingen bedacht om niet tot volledige stilstand te komen en de schade voor leerlingen en studenten beperkt te houden.

Door de Coronacrisis staat het onderwijs voor grote uitdagingen op het gebied van toetsing. Hoe zorg je er als opleiding voor dat er getoetst kan worden zonder dat studenten bij elkaar hoeven te komen terwijl de integriteit van de toets gewaarborgd blijft? Gelukkig is de techniek van tegenwoordig vergevorderd op het gebied van toetsafname en -toezicht. Digitale thuisafnames met online proctoring lijken een uitkomst.

Wie is prof. dr. Cees Glas? “In 1971 ben ik psychologie en wiskunde gaan studeren aan universiteit Utrecht. Daarnaast heb ik de lerarenbevoegdheden MO-A en MO-B wiskunde behaald. In 1982 ben ik als psychometricus gaan werken bij Cito. In 1989 ben ik gepromoveerd op een theoretische bijdrage aan de psychometrie en sinds 1995 ben ik verbonden aan de universiteit Twente bij de vakgroep Onderzoeksmethoden, Meetmethoden en Data-analyse van de faculteit Gedragswetenschappen, Management en Sociale Wetenschappen. Sinds 2000 was ik daar afdelingshoofd en hoogleraar. In 2018 ben ik ‘weggejaagd’ (grapje) in verband met mijn emeritaat. Ik ben dan wel met pensioen, maar ik word nog steeds psychometrisch geleefd.”

Feedback geven is onlosmakelijk verbonden met formatief evalueren en heeft bovendien de potentie om leerprestaties te verhogen (Hattie & Timperley, 2007). Maar feedback maakt een lespraktijk nog niet automatisch formatief. Feedback is niet altijd effectief en leidt niet altijd tot verbetering in leren. Bovendien vraagt een echte formatieve praktijk dat feedback landt bij de student en daadwerkelijk wordt gebruikt (Winstone & Carless, 2019). Bedenk als docent dus waar je je kostbare feedbacktijd aan besteed!

Tot aan het begin van deze eeuw was de aandacht voor kwaliteit van toetsen vooral gericht op het toetsinstrument zelf en de wijze waarop dat toetsinstrument ingezet werd in de onderwijsprocessen van het onderwijs. Een toets moest zo betrouwbaar en valide mogelijke toetsscores opleveren om beslissingen te kunnen nemen over leerlingen en studenten. Echter geen enkele toets levert 100% betrouwbare en valide scores op. Cees van der Vleuten en onderzoekers in zijn omgeving maakten daarom duidelijk dat het belangrijk is om niet alleen naar de kwaliteit van een toets te kijken, maar om naar een toetsprogramma van een opleiding in zijn geheel te kijken. Proefschriften van Liesbeth Baartman (Ontwikkeling en gebruik van kwaliteitscriteria voor Competentie Assessment Programma’s, 2008) en Joost Dijkstra (Guidelines for Examens | november 2020 | nr 4 59 designing programmes of assessment, 2014) zijn daar mooie resultaten van.