Onder invloed van emotioneel ingrijpende ervaringen kunnen hersenen veranderen. Als dit tijdens de babytijd gebeurt kan dit blijvend van invloed zijn op de bouw en het functioneren van de hersenen. Bruce Perry, neurowetenschapper en kinderpsychiater in de Verenigde Staten en Mexico, heeft er zijn levenswerk van gemaakt om te begrijpen wat trauma met kinderen doet.

INHOUD THEMA ‘GELOOF’ (september 2018) In gesprek met Rabbijn Awraham Soetendorp, Ad Maas & Sijtze de Roos Interview met Kim Phuc Phan Thi, het napalmmeisje, Leona Aarsen & Jakob van Wielink Ongelooflijk, Saskia Teppema In gesprek met Douwe Draaisma, Veronica Waleson Geloof in noblesse, Tom Hannes IK-ANDER “Geloof je dat het ooit nog goed met me komt?”, Marnix Reijmerink, Klaartje van Gasteren, Jakob van Wielink & Leo Wilhelm Impact religieuze opvoeding vaak onderschat, Inge Bosscha Rituelen met handen en voeten, Josephine Aerts Oordelen houdt een illusie in stand, Klaas-Jan Pos Geloof in de helende kracht van de natuur, Sander Wisse & Linda Zwemer ORGANISATIE Het goede werk, Jos Kessels Geloof, Yvonne Burger Het nut van rituelen, Danielle Braun Inspire and Be Inspired, Sido van der Meulen MAATSCHAPPIJ Een heilige ruimte inrichten, Janneke Stegeman Jikke de Ruiter in gesprek met Sijtze de Roos en Ad Maas, Jikke de Ruiter Geloven in je eigen plek door de ogen van een ander?, Veronica Waleson Reuzen op lemen voeten, Sijtze de Roos Goed gelovig Meer dan 50 jaar geleden wilde mijn katholieke, Limburgse moeder trouwen met mijn Overijsselse vader. Mijn vader woonde vlakbij de Duitse grens waar aan de ene kant van de straat protestante gezinnen woonden, en aan de andere kant van de straat katholieke gezinnen. De kinderen uit andersgelovige gezinnen mochten niet met elkaar spelen. Gelukkig woonde mijn vader aan de katholieke kant van de straat. Was hij protestant geweest dan had het huwelijk sowieso niet gesloten kunnen worden, want het gezegde stelt: twee geloven op een kussen, daar komt de duivel tussen. Maar hetzelfde geloof was niet genoeg: “Was hij ook een goede katholiek?”, vroeg mijn strenggelovige oma zich vertwijfeld af. Mijn ondernemende en avontuurlijke vader nam het geloof niet zo strikt. Hij kon Jezus en God niet goed plaatsen. Maria sprak hem wél aan, tot haar wilde hij wel bidden. Waarom juist Maria, heeft hij me helaas nooit uitgelegd. Waarin mensen vandaag de dag geloven is heel verschillend. Deze diversiteit hopen we te laten zien in deze uitgave. ‘Het napalmmeisje’ Kim Phuc heeft haar leven uiteindelijk een positieve wending weten te geven door te kiezen voor vergeving na het lezen van een opdracht in de Bijbel. Rabbijn Awraham Soetendorp pleit voor een betere, vreedzame wereld en roept op tot compassie en verbinding. Boeddhist Tom Hannes gelooft in noblesse en zen als middel om beter te oordelen. Een sjamanistische oefening over de helende kracht van de natuur beschrijft natuurcoach Linda Zwemer. Psychiater Klaas-Jan Pos vertrouwt op de eigen wijsheid en Reijmerink, Van Gasteren, Wielink en Wilhelm zijn overtuigd van de coach als bron voor onvoorwaardelijke hoop door scheppende aandacht. Ook de mogelijke keerzijde van een religieuze opvoeding wordt besproken. Inge Bosscha biedt hulp aan ex-gelovigen wanneer de geloofsgemeenschap niet meer past, en ondersteunt coaches bij dergelijke vragen. Hoogleraar geschiedenis en psychologie Douwe Draaisma stelt dat onze herinneringen en interpretaties in de loop der tijd onbetrouwbaar blijken. Wat kunnen we nog geloven? Was mijn vader een goede katholiek? Mijn oma besloot een brief te schrijven naar de pastoor van mijn vaders dorp. Zij kreeg een brief terug waarin de pastoor uitgebreid berichtte over de katholieke gewoontes van mijn vaders familie en over zijn gedrag. Dit was niet geheel onbesproken, maar grote zonden had hij ook weer niet begaan. Gelukkig kon dit probleem, zoals wel meer problemen binnen het milde katholieke geloof, worden opgelost. In het dorp van mijn moeder werden twee missen opgedragen aan mijn destijds 23-jarige vader en werd door de hele gemeenschap voor hem gebeden. Toen mochten ze trouwen.

Niet alleen de leer, maar ook de manier waarop met een kind wordt omgegaan en de mate waarin daarbij het geloof en/of God betrokken wordt, heeft invloed op de religieuze vorming van het kind. Het maakt verschil of de ouder/opvoeder zegt “omdat ik het wil”, of wanneer er gezegd wordt “omdat God het wil”. Daarnaast spelen de al dan niet uitgesproken verwachtingen en angsten van de ouders een rol. Zijn de ouders bang dat bepaalde keuzes ertoe zullen leiden dat hun kind door God gestraft zal worden, dan is de kans groot dat het kind leert leven met dezelfde angst. Hoe geloof en godsbeeld worden ervaren, heeft ook te maken met factoren als karakter, gevoeligheid, omstandigheden en de sfeer waarin het kind wordt grootgebracht.

INHOUD THEMA ‘ADVIES IN HET ONDERWIJS’ (september 2018) Gespreid leiderschap vraagt moed en zelfvertrouwen van schoolleiders, Arnoud Evers, Isabelle Diepstraten, Karel Krijs en Jan Fasen Van conflicten kun je leren, Loes Lauteslager Om te pieken moet je doorgroeien, Hans van Dijck Bestuur Beleid Beschouwing Hoe zit het met uw... Boeken Buitenland Focus op... Introductie Onderwijs en advies, Klaas Pit, Pieter Leenheer, Gerritjan van Luin en Anneke Westerhuis Beknopte geschiedenis van nascholing en onderwijsadvisering, Pieter Leenheer, Gerritjan van Luin Column: de adviseur als buitenboordmotor, Carlo Hover Goed opdrachtgeverschap, goed adviseurschap 3.1 Introductie 3.2 Het perspectief van de adviseur, Gerritjan van Luin, Pieter Leenheer en Klaas Pit 3.3 Het perspectief van de bestuurder & schoolleider, Klaas Pit en Anneke Westerhuis De praktijk van adviseren De imperfecte adviseur, Klaas Pit De zoektocht naar een betere samenwerking tussen jong en oud, Pieter Duits, Jane Fain, Tammy Lie en Yoeri Sijl De adviesmarkt in beweging, Klaas Pit Nabeschouwing – Het einde van de goeroe, Pieter Leenheer, Klaas Pit, Gerritjan van Luin en Anneke Westerhuis Redactioneel “Je gaat pas zien als je het doorhebt”. Die uitspraak van Cruijff vormde de titel van het boek van Pieter Winsemius over de wijsheden van Cruijff en de lessen daaruit over leiderschap. Het had ook het motto kunnen zijn van het Focusdeel van dit nummer van De Nieuwe Meso, dat gaat over organisatieadvies in het onderwijs. Want waar begin je aan, als je zo’n breed terrein in beeld wilt brengen? Aan de kant van opdrachtgevers gaat het niet alleen om advies over typische organisatievraagstukken op het niveau van besturen en scholen, maar ook over adviesvragen die betrekking hebben op het primaire proces. En aan de kant van de opdrachtnemers zie je door de bomen het bos al helemaal niet meer. Ja, enkele oude bomen uit de verzorgingsstructuur van weleer zijn omgevallen, maar tegelijkertijd ontstond er ruimte aan een veelvoud aan nieuwe bureaus. Het aanleggen van een vademecum van adviesbureaus die actief zijn in het onderwijs lijkt een onbegonnen klus. Omdat het krijgen van een totaalbeeld lastig, zo niet onmogelijk is, heeft de kernredactie gekozen voor een kwalitatieve benadering, door vooral het oor te luister te leggen bij opdrachtnemers - adviseurs - en opdrachtgevers - bestuurders en schoolleiders. Op basis van de analyses van die gesprekken die de kern vormen van dit Focusdeel, is de kernredactie erin geslaagd de ontwikkelingen te duiden. Niet dat dat leidt tot keiharde conclusies, maar als he het Focusdeel doorleest, ontstaat er wel een beeld dat herkenbaar is. Inderdaad: “je gaat het pas zien als je het doorhebt”, het Focusdeel helpt je als je zicht wil krijgen op de ontwikkelingen binnen het organisatieadvies in het onderwijs, zowel aan de kant van de opdrachtgevers als aan de kant van de opdrachtnemers. Er blijken constanten te zijn, maar er zijn ook wel degelijk - meer of minder emergente - veranderingen. Dat er dingen zijn, die niet veranderen, valt ook af te lezen aan de artikelen in het Magazinedeel. Onderwerpen als conflicthantering in het onderwijs bijvoorbeeld (artikel van Lauteslager) of over de doorgaande groei van docenten (artikel van Van Dijck) zijn bepaald niet nieuw, maar omdat het constante onderwerpen zijn, kan het helemaal geen kwaad er weer eens aandacht aan te besteden. Gespreid leiderschap is nog een relatief nieuw onderwerp (artikel van Evers c.s.). Met name bestuurders en schoolleiders lopen er warm voor, maar tegelijkertijd lijken ze de ontwikkeling ervan zelf in de weg te staan. Maar toch, stel dat de ontwikkeling van gespreid leiderschap doorzet, wat zou dat kunnen betekenen voor organisatieadvies in het onderwijs…